Όλα άρχισαν με τη ραγδαία εμπορική επιτυχία του Netflix. Η Netflix, Inc. ξεκίνησε την δραστηριότητα της το 1997, στην εποχή της βιντεοκασέτας και του DVD αργότερα. Την ίδια εποχή που κανείς δεν θα μπορούσε να φανταστεί πως η χρυσή περίοδος των βίντεο κλαμπ θα έφτανε σύντομα στο τέλος της. Για όσους πρόλαβαν και θυμούνται αυτή την περίοδο, είναι σίγουρο πως έχουν υπέροχες αναμνήσεις από μαζώξεις με την παρέα ή την οικογένεια και μια ταινία σε DVD ή κασέτα. Ως γνωστόν το τότε Διαδίκτυο με τις χαμηλές του ταχύτητες, αδυνατούσε να υποστηρίξει τη μετάδοση πολυμέσων σε ζωντανό χρόνο, δηλαδή το επονομαζόμενο streaming. Οι πειρατές της εποχής, δημιουργούσαν τα δικά τους αντίγραφα των ταινιών που ενοικίαζαν από τα βίντεο κλαμπ. Έτσι μπορούσαν να βλέπουν τις αγαπημένες τους ταινίες, χωρίς να χρειάζεται να τις ενοικιάζουν ξανά και ξανά. Αυτή η κατάσταση επικρατούσε έως και το πρώτο μισό της δεκαετίας του 2000, δηλαδή πριν ξεκινήσουν να διαδίδονται ευρέως οι τεχνολογίες ADSL, VDSL και οι πρώτες γραμμές οπτικών ινών που αύξησαν σημαντικά τις ταχύτητες του Διαδικτύου.
Οι πρώτοι διαδικτυακοί πειρατές
Καθώς το Διαδίκτυο γινόταν όλο και πιο γρήγορο η πειρατεία άρχισε να γίνεται πιο προσβάσιμη στον κόσμο. Οι τεχνολογίες δικτύου Peer-to-Peer, επέτρεπαν στους χρήστες να διαμοιράζονται υλικό κάθε ψηφιακής μορφής για το οποίο δεν κατείχαν τα πνευματικά δικαιώματα, με έναν ασφαλή σχετικά για τους ίδιους τρόπο. Στην τομή της διαδικτυακής πλέον πειρατείας, πρωτοστάτησε μεταξύ άλλων πειρατικών ιστοσελίδων και το Pirate Bay.
Το Pirate Bay, που ιδρύθηκε το 2003, αποτελεί σχεδόν συνεχόμενα από τότε την πιο πολυσύχναστη ιστοσελίδα πειρατών. Σε αντίθεση με τους παλαιότερους πειρατές, οι χρήστες των πειρατικών ιστοσελίδων δεν χρειαζόταν να είναι οι ίδιοι αυτοί που δημιουργούν το πειρατικό περιεχόμενο. Ο οποιοσδήποτε μπορούσε να επισκεφτεί μια πειρατική ιστοσελίδα και να κατεβάσει μέσω ενός torrent client πειρατικό περιεχόμενο που διαμοιράζονταν άλλοι χρήστες.
Στο μέσο της δεκαετίας του 2000, δηλαδή την εποχή που οι πειρατικές σελίδες γνώρισαν τη μεγάλη τους άνοδο οι ταχύτητες του Διαδικτύου ακόμα δεν μπορούσαν να υποστηρίξουν αξιόπιστα το streaming. Ειδικά σε χώρες όπως η Ελλάδα, που τείνουν να μένουν πίσω στην εξέλιξη των δικτύων. Μπορεί η πειρατική λήψη μία ταινίας να χρειαζόταν έως και μέρες το 2003, αλλά για πολλούς αποτελούσε ένα καλό υποκατάστατο αντί να αγοράζουν ντουλάπια από DVD.
Η Στροφή του Netflix στο streaming
Το 2007 η Netflix λάνσαρε για πρώτη φορά τις υπηρεσίες streaming της στην Αμερική. Tο 2012, η εταιρία ξεκίνησε την επέκταση της στην Ευρώπη. Μέχρι το 2016, οι συνδρομητικές υπηρεσίες streaming της εταιρίας ήταν διαθέσιμες σχεδόν σε όλο τον πλανήτη. Για ένα μικρό σχετικά μηνιαίο πάγιο ο χρήστης μπορούσε να έχει στη διάθεση του μία αρκετά μεγάλη συλλογή ταινιών και σειρών, μεταφρασμένες στη γλώσσα του και χωρίς να φοβάται την προσβολή του από κακόβουλο λογισμικό, το οποίο κυκλοφορούσε γενικότερα στις πειρατικές ιστοσελίδες. Η εγκαθίδρυση του streaming ως ανάγκη των ανθρώπων ήταν πλέον γεγονός. Με το Netflix ο κόσμος πέρασε σε μία νέα εποχή.
Παράλληλα την ίδια περίοδο, οι πειρατικές ιστοσελίδες βίωσαν μία δύσκολη εποχή συνεχών διωγμών, δικών και αστυνομικών επιδρομών. Η πειρατική κοινότητα στο σύνολο της κυνηγήθηκε από τις μεγάλες εταιρίες, όχι μόνο της βιομηχανίας του κινηματογράφου, που κατείχαν τα πνευματικά δικαιώματα. Οι δημιουργοί του Pirate Bay καταδικάστηκαν από τα σουηδικά δικαστήρια το 2009 σε φυλάκιση και τους επιβλήθηκαν πρόστιμα. Η ίδια η ιστοσελίδα δέχτηκε πολλές επιθέσεις που την έθεσαν εκτός λειτουργίας για σημαντικά χρονικά διαστήματα. Το ίδιο ίσχυε και για πολλές άλλες πειρατικές ιστοσελίδες. Όμως, όπως και η λερναία ύδρα, η ανάγκη των ανθρώπων που συνήθως δεν διέθεταν την οικονομική άνεση για πρόσβαση σε περιεχόμενο ήταν τέτοια, που κάθε φορά που μία πειρατική σελίδα έπεφτε, άνοιγαν άλλες δύο στη θέση της. Παρ’ όλη όμως την αντίσταση, η πειρατική κοινότητα άρχισε να φθείρεται σταδιακά.
Η Συγκέντρωση της διανομής
Σε αντίθεση με αυτό που λεγόταν για χρόνια για την πειρατεία και το πως αυτή ερχόταν να καταστρέψει τη βιομηχανία του κινηματογράφου -και όχι μόνο- τα γεγονότα έδειξαν πως αυτές οι προβλέψεις δεν επαληθεύτηκαν. Η άνοδος του Netflix και άλλων παρόμοιων υπηρεσιών ήταν αυτή που στην πραγματικότητα σφράγισε το φέρετρο των βίντεο κλαμπ. Μάλιστα, οι νέες υπηρεσίες streaming που ήταν σχετικά φτηνές, απορρόφησαν και ένα σημαντικό ποσοστό του κόσμου που κατέβαζε πειρατικό περιεχόμενο.
Αρκετοί που δεν είχαν την οικονομική δυνατότητα να νοικιάζουν δεκάδες ταινίες το μήνα, πλέον μπορούσαν να έχουν πολλές περισσότερες με μια συνδρομή στο Netflix. Το νέο μοντέλο του streaming ήταν οικονομικότερο από κάθε άποψη και ο κόσμος στα μέσα της δεκαετίας του 2010 έπεσε σε αυτό με τα μούτρα.
Αξίζει να σημειωθεί πως το θέμα του παρόντος άρθρου δεν περιορίζεται μόνο στον κινηματογραφικό κόσμο, αλλά αφορά όλους τους τομείς της ψηφιακής πληροφορίας, όπως τη μουσική, τα βιντεοπαιχνίδια και τα βιβλία.
Ουσιαστικά το streaming δεν είναι παρά ένα διαφορετικό μοντέλο κατανομής και διαχείρισης της πληροφορίας.Τα DVD και οι κασέτες, αποτελούσαν προϊόν μιας κλασικής γραμμής παραγωγής. Όπως αγόραζες ένα γάλα, νοίκιαζες και μια ταινία. Οι εταιρίες μπορούσαν εύκολα να προστατέψουν, να ελέγξουν και να χρεώσουν την πρόσβαση στο περιεχόμενο-προϊόν τους. Η πειρατεία προέκυψε ως απάντηση σε αυτό το μοντέλο για ιδεολογικούς και οικονομικούς λόγους.
Οι πειρατές ονειρεύτηκαν πρώτοι έναν κόσμο όπου οι ταινίες είναι για να τις βλέπουν οι άνθρωποι και όχι να μένουν κλειδωμένες σε συρτάρια μέχρι κάποιος να τις πληρώσει για να τις ενοικιάσει. Οι πειρατικές ιστοσελίδες, λειτούργησαν δηλαδή ως ψηφιακά αρχεία, αποθετήρια τέχνης προς ελεύθερη διανομή. Από εκεί ο καθένας μπορούσε να κατεβάσει και να αποθηκεύσει στο προσωπικό του αρχείο το πειρατικό περιεχόμενο και να το διατηρεί όσο του το επέτρεπαν οι σκληροί δίσκοι του.
Η επέλαση του Διαδικτύου άλλαξε αυτή τη σχέση. Πλέον ο κόσμος δεν χρειαζόταν να αποθηκεύει το περιεχόμενο σε πειρατικά αντίγραφα ή αγορασμένα DVD. Το streaming ακολουθεί το γνωστό συγκεντρωτικό μοντέλο του σημερινού Διαδικτύου, ενώ ταυτόχρονα παρακάμπτει και όλη τη γραμμή παραγωγής που συνδεόταν με τα DVD. Όλες οι ταινίες βρίσκονται πλέον στον διακομιστή της κάθε υπηρεσίας streaming και σερβίρονται κατά θέληση στον υπολογιστή του καταναλωτή. Ουσιαστικά, η Netflix έδειξε το δρόμο για το πως ο παραγωγός του περιεχομένου μπορεί να το διαθέτει απευθείας στους καταναλωτές. Το Netflix εξάλειψε όλους τους υπόλοιπους μεσάζοντες.
Η Κατάσταση δεν είναι και τόσο ρόδινη
Για μερικά χρόνια, γύρω στο 2012-2013 η Netflix πέτυχε μερικές εξαιρετικές συμφωνίες με τις Disney, Marvel και άλλες, ώστε να διαθέτει το περιεχόμενο τους μέσα από την πλατφόρμα της. Ταυτόχρονα, έγινε και η ίδια παραγωγός περιεχομένου. Η κατάσταση έμοιαζε σχεδόν μονοπωλιακή, όλοι βλέπανε Netflix. Ο νέος τρόπος διανομής του περιεχομένου ήταν πολύ βολικός για τους χρήστες και γενικότερα αποδείχτηκε από την ιστορία πως το streaming είναι μία πολύ καλή μέθοδος διανομής περιεχομένου.
Για το streaming χρειάζονται στιβαρές κεντρικές υποδομές που θα προσφέρουν το περιεχόμενο, ενώ δεν υπάρχουν σύνθετες απαιτήσεις σε τεχνικό εξοπλισμό και δεξιότητες από τη μεριά του χρήστη. Το streaming κόστισε στις πειρατικές σελίδες πολύ μεγάλο ποσοστό του κοινού τους και η πτώση στην πειρατεία είναι εμφανής ακόμα και σήμερα. Μάλιστα πολλοί βιάστηκαν να μιλήσουν για το τέλος της πειρατείας.
Όμως, κάπου εκεί αρχίζουν και τα προβλήματα ενός κατά τα άλλα πετυχημένου μοντέλου. Η εξαιρετική κερδοφορία του Netflix, αποτέλεσε την αφορμή για να αναπτυχθούν και άλλες ανταγωνιστικές πλατφόρμες. Disney+, Amazon Prime Video, HBO Max, αλλά και μικρότερες όπως το Ant1+ και δεν συμμαζεύεται. Σήμερα, υπάρχουν πάμπολλες πλατφόρμες, με το δικό τους αποκλειστικό περιεχόμενο και φυσικά τη δική τους μικρή συνδρομή. Αυτή την κατάσταση διακωμωδεί και το meme στην αρχή του άρθρου.
Πλέον κάποιος για να έχει πρόσβαση σε όλες τις σειρές και ταινίες που θα ήθελε να δει πρέπει να έχει πάμπολλες συνδρομές σε διαφορετικές πλατφόρμες. Το συνολικό κόστος αυτών των συνδρομών είναι δυσβάσταχτο έως και αδύνατο να καταβληθεί από το μέσο χρήστη. Η πολυδιάσπαση που δημιουργήθηκε από τον ανταγωνισμό της ελεύθερης αγοράς εκ των πραγμάτων αδυνατεί να ικανοποιήσει την αντικειμενική ανάγκη των ανθρώπων να βλέπουν ταινίες και σειρές, όποια μορφή και να πάρει.
Κλείνοντας
Δεν είναι τυχαίο πως σήμερα η επικρατέστερη μορφή πειρατείας είναι αυτή που λάνσαρε η πλατφόρμα Stremio. Μία πλατφόρμα όπου εκμεταλλευόμενη τη δομή των torrent, προσφέρει υπηρεσίες πειρατικού streaming. Το βασικό στοιχείο του Stremio, είναι πως διαθέτει περιεχόμενο από όλες τις μεγάλες συνδρομητικές πλατφόρμες streaming. Η αλήθεια είναι πως, όπως ειπώθηκε και νωρίτερα η τέχνη δεν μπορεί να κλειδώνεται πίσω από συνδρομές και αποκλειστικά δικαιώματα.
Η τέχνη υπάρχει για να την απολαμβάνουν οι άνθρωποι. Όσο και αν κάποιοι προσπαθούν να πουλήσουν ιστορίες για αγρίους για να υπερκερδοφορούν από την τέχνη, η πραγματικότητα δείχνει πως οι άνθρωποι πάντα θα στρέφονται στην πειρατεία. Εν τέλη, η ανάγκη της κοινωνίας φαίνεται πως είναι μία δημόσια και ελεύθερη πλατφόρμα streaming, που θα προσφέρει όλο το περιεχόμενο χωρίς περιορισμούς και αποκλειστικές συμφωνίες.