Ένα ταξίδι στον χρόνο και τον (ελλαδικό) χώρο – από τις βαλκανικές πεδιάδες του Έβρου ως το οροπέδιο των Καλαβρύτων και από την ξεχασμένη Αιτωλοακαρνανία ως την καρδιά της Αθήνας – με εκπληκτικά πλάνα, εξαιρετική μουσική επένδυση και πλούσιο υλικό με δεκάδες συνεντεύξεις και αρχειακή έρευνα.
Ο λόγος, για τη σειρά ντοκιμαντέρ «Ιστορία των ελληνικών σιδηροδρόμων» της ΕΡΤ, η οποία προβάλλεται κάθε Τρίτη στην ΕΡΤ3 και ακολούθως τα επεισόδια αναρτώνται στο Ertflix.
χωροσ και χρονοσ
Με την αφήγηση να κινείται σε δύο άξονες, έναν χρονικό και έναν χωρικό, η σειρά ντοκιμαντέρ ξεκινά από την πρώτη σιδηροδρομική γραμμή της Ελλάδας μεταξύ Θησείου και Πειραιά – τον σημερινό «Ηλεκτρικό», που ολοκληρώθηκε το 1869 – για να αφηγηθεί την ιστορία των σιδηροδρόμων της Αττικής, της Θεσσαλονίκης, της ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, του σιδηροδρομικού δικτύου της δυτικής Μακεδονίας, της Θεσσαλίας, της Πελοποννήσου και της Αιτωλοακαρνανίας.
Το νεαρό ελληνικό βασίλειο και ο Χαρίλαος Τρικούπης, η πνέουσα τα λοίσθια Οθωμανική Αυτοκρατορία που πάσχιζε να εκσυγχρονιστεί για να αποφύγει την κατάρρευση, δυτικοευρωπαίοι χρηματιστές, τραπεζίτες και βιομήχανοι και πάνω από όλα οι άνθρωποι που επί δεκαετίες αποτέλεσαν τη «σάρκα και τα οστά» του σιδηροδρόμου στον νυν ελλαδικό χώρο περνούν από την οθόνη, με τους παραγωγούς προσεκτικά να αποφεύγουν – στις περισσότερες τουλάχιστον περιπτώσεις – μελοδραματισμούς ή κλισέ.
Παράλληλα, ξετυλίγεται η διαδικασία διαμόρφωσης των εθνικών κρατών που διαδέχτηκαν στα Βαλκάνια την Οθωμανική Αυτοκρατορία – διαδικασία που καθόρισε αλλά και καθορίστηκε από τα σιδηροδρομικά δίκτυα, το μόνο μέσο μαζικής χερσαίας μεταφοράς ανθρώπων και αγαθών για το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα και το πρώτο μισό του 20ου.
απαξιωση
Από τη σειρά ντοκιμαντέρ διαφαίνεται ακόμα η δραματική απαξίωση και συρρίκνωση του ελληνικού σιδηροδρομικού δικτύου καθώς και ο κατακερματισμός του άλλοτε κραταιού ΟΣΕ προς όφελος των ΚΤΕΛ, του αυτοκινήτου και των αυτοκινητοδρόμων μέχρι τη σημερινή εικόνα διάλυσης, ενδεικτική της οποίας είναι η από καιρού εις καιρόν επανεμφανιζόμενη «κόντρα» μεταξύ ΟΣΕ και (ιδιωτικοποιημένης) ΤΡΑΙΝΟΣΕ.
Η απορρόφηση στα μέσα του 20ου αιώνα των πολλών ιδιωτικών εταιρειών που εκμεταλλεύονταν τα κατά τόπους σιδηροδρομικά δίκτυα από τους Σιδηροδρόμους Ελληνικού Κράτος (ΣΕΚ, αργότερα ΟΣΕ) οδήγησε στη διαμόρφωση ενός ισχυρού Οργανισμού που, αν και υστερούσε κατά πολύ ακόμα και από τις γειτονικές (σοσιαλιστικές, τότε) χώρες των Βαλκανίων, διαχειριζόταν και λειτουργούσε με επάρκεια ένα ευμέγεθες δίκτυο εξυπηρετώντας όχι μόνο τις επιβατικές μετακινήσεις αλλά και τεράστιο όγκο διεθνών εμπορευματικών μεταφορών.
απο τη ναουσα στο μοναχο
Σιδηροδρομικοί αφηγούνται πώς τη δεκαετία του 1980, πριν τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, ροδάκινα από τη Νάουσα έφταναν σιδηροδρομικώς στην κεντρική αγορά του Μονάχου μία ημέρα μετά τη συγκομιδή τους! Στον ξεχασμένο σήμερα βόρειο Έβρο, ο σιδηρόδρομος διακινούσε τεράστιες ποσότητες ζαχαρότευτλων ενώ από την περιοχή διέρχονταν εμπορευματικές αμαξοστοιχίες με προορισμό ακόμα και τη Συρία ή το Ισραήλ – όπως και το φημισμένο Orient Express.
ενα νοσταλγικο ταξιδι
Συνολικά, η «Ιστορία των ελληνικών σιδηροδρόμων» αποτελεί μια παραγωγή διεθνών προδιαγραφών, μια σπάνια καταγραφή μαρτυριών και στοιχείων, αλλά και ένα νοσταλγικό ταξίδι απ’ άκρη σε άκρη της νότιας απόληξης της χερσονήσου του Αίμου.
Συντελεστές
Σκηνοθεσία: Τάκης Δημητρακόπουλος
Σενάριο: Τάνια Χαροκόπου
Διεύθυνση Φωτογραφίας: Κωνσταντίνος Ψωμάς
Διεύθυνση Παραγωγής: Δημήτρης Γεωργιάδης
Σχεδιασμός Παραγωγής: Μαριέτο Επιχείρηση ΕΠΕ
Οργάνωση – Εκτέλεση Παραγωγής: Κωνσταντίνος Ψωμάς
Βοηθός Σκηνοθέτη: Αλέξανδρος Σικαλιάς
Εικονολήπτης: Πέτρος Κιοσές
Ηχολήπτης: Κωνσταντίνος Ψωμάς
Μοντάζ: Κώστας Παπαδήμας, Κωνσταντίνος Ψωμάς
Επιστημονικός Συνεργάτης: Αλέξανδρος Σικαλιάς
Αφήγηση: Κωστής Σαββιδάκης
Μουσική Σύνθεση: Γιώργος Μαγουλάς
———————–
Γιώργος Μουρμούρης
giorgismour@yahoo.gr
Twitter: GeorgeMourmour2