Μόρια: Ένας πρόσφυγας φωτογραφίζει πρόσφυγες (Photos)

1

Φωτογραφίες από τον προσφυγικό καταυλισμό στη Μόρια, ενός μικρού χωριού της ανατολικής Λέσβου που πριν μερικά χρόνια λίγοι γνώριζαν πού βρίσκεται, έχουν δημοσιευτεί στα μεγαλύτερα διεθνή ΜΜΕ. Φωτογραφίες από φωτορεπόρτερ, εθελοντές, εργαζόμενους σε ΜΚΟ, μέλη οργανώσεων και συλλογικοτήτων, αλληλέγγυους. Φωτογραφίες που αποτυπώνουν την ταλαιπωρία, την εξαθλίωση, την καταστολή, τον φόβο προσφύγων και μεταναστών που παραμένουν στοιβαγμένοι επ’ αόριστον υπό άθλιες συνθήκες ελέω της συμφωνίας ΕΕ – Τουρκίας και της πολιτικής «αποτροπής» που ακολουθεί η ελληνική πλευρά, στο πλαίσιο της οποίας οι άθλιες συνθήκες αποτελούν το μέσο και το μήνυμα προς πρόσφυγες και μετανάστες: Αν περάσετε στην Ευρώπη, αυτή θα είναι η μοίρα σας.

Παρά την αδιαμφισβήτητη συμβολή των φωτογραφικών αυτών ντοκουμέντων στο να γίνει παγκοσμίως γνωστό το τι λαμβάνει χώρα επί ευρωπαϊκού εδάφους εν έτει 2020, πια, και παρ’ όλη την απίστευτη δύναμη που εκφράζουν πολλές από αυτές, έως σήμερα κάτι λείπει: Και αυτό είναι η ματιά των ίδιων των προσφύγων. Η αποτύπωση της ζωής τους από τους ίδιους, χωρίς το φίλτρο του «άλλου» που φορτίζει ακούσια τη δική μας ματιά.

Ένας νεαρός πρόσφυγας από το Ιράκ που ζει στην πόλη της Μυτιλήνης φιλοδοξεί αυτό να το ανατρέψει. Έχοντας ζήσει η ίδιος πολλούς μήνες στη Μόρια, αφού τακτοποίησε τα χαρτιά του πήρε την κάμερα και έστρεψε τον φακό στους ανθρώπους με τους οποίους μοιράστηκε την ίδια ζωή για τόσο καιρό. Οι φωτογραφίες του δεν έχουν λυρισμό, δεν ζητούν οίκτο. Έχουν μόνο δύναμη και την απίστευτη αισιοδοξία που γεννά η ζωή που συνεχίζει να πάλλεται και στις πιο αντίξοες συνθήκες.

Αυτή είναι η ιστορία του Γιούσεφ Αλσουέιλι, ενός πρόσφυγα που φωτογραφίζει πρόσφυγες.

1. «Συνεχής πόλεμος»

2. «Κανείς δε διασχίζει τη θάλασσα αν δεν είναι ασφαλέστερη από την στεριά»

3. «Καθημερινός ρατσισμός σημαίνει να σε τραβάνε από τον δρόμο στο ΑΤ για να ελέγξουν τα στοιχεία σου»

4. «Και όμως, κάτι με κρατούσε στη Λέσβο. Πήρα μια κάμερα και άρχισα να γυρίζω το νησί.»

5. «Στη Μόρια μοιάζει σαν η ελληνική κυβέρνηση να μην πολεμά τον κορονοϊό αλλά τους πρόσφυγες»

6. «Ένοιωσα σαν να είμαι ξανά σε πόλεμο»

7. «Από εδώ μπορώ να δείχνω στους ανθρώπους τι συμβαίνει στη Μόρια»

moria3
Copyrights: Yousif Al Shewaili

1. Συνεχής πόλεμος

Ο Γιούσεφ γεννήθηκε στις 13 Ιουνίου του 1999 στην Βαγδάτη του Ιράκ. «Έζησα τα παιδικά μου χρόνια όσο ευτυχισμένα γινόταν δεδομένου ότι στην οικογένειά μου είχαμε βέβαια στενούς δεσμούς, ωστόσο μεγάλωσα μέσα στον πόλεμο με τις ΗΠΑ. Ακολούθησε ένας εμφύλιος πόλεμος με ένοπλες ανταρτοομάδες στον οποίον σκοτώθηκαν περίπου 2.000.000 Ιρακινοί, ενώ ακολούθησε η σύγκρουση με τον ISIS». Ο Γιούσεφ έχασε τον πατέρα του στον πόλεμο με τον ISIS. Εγκατέλειψε το Ιράκ το 2018.

«Η ζωή μου βρισκόταν σε κίνδυνο», μας λέει. «Αν είχα μείνει εκεί είναι βέβαιο ότι σήμερα θα ήμουν νεκρός. Δεν είχα άλλη επιλογή από το να φύγω». Από το Ιράκ πέρασε στην Τουρκία. «Στην Τουρκία έζησα στην Κωνσταντινούπολη, την Άγκυρα και κατέληξα στη Σμύρνη». Τον ρωτάμε πώς είναι η ζωή των προσφύγων στη γειτονική χώρα, που από την ΕΕ θεωρείται «ασφαλής τρίτη χώρα». «Η κατάσταση για τους πρόσφυγες εκεί είναι φρικτή, εξαιρετικά επικίνδυνη», μας απαντά. «Οι πρόσφυγες στην Τουρκία έχουν πολύ μικρές πιθανότητες επιβίωσης. Πολλοί καταλήγουν ουσιαστικά σκλάβοι καθώς αποτελούν έναν εύκολο στόχο για το εμπόριο ανθρώπων. Το τουρκικό κράτος όχι μόνο δεν κάνει τίποτα για να προστατεύσει τους πρόσφυγες, αλλά αντιθέτως υφίστανται απίστευτη αστυνομική βία ενώ η διαφθορά είναι πανταχού παρούσα».

Τι σημαίνει αυτό στην πράξη;

«Η σκηνή που επαναλαμβάνεται συνεχώς είναι η εξής: Αστυνομικοί βρίσκουν έναν πρόσφυγα, τον χτυπούν, παίρνουν όλα του τα υπάρχοντα, το τηλέφωνο, τα ρούχα. Εν τέλει είσαι τυχερός αν σε κλειδώσουν για 2-3 ημέρες και δεν καταλήξεις στο δικαστήριο με κατασκευασμένες κατηγορίες».

«Η Τουρκία δεν ήταν ποτέ μια ασφαλής χώρα για εμένα, το τουρκικό κράτος ποτέ δεν είχε την πρόθεση να μου παράσχει διεθνή προστασία. Έφυγα. Δεν με ενδιέφερε ιδιαίτερα πού θα καταλήξω, ήθελα απλώς να σώσω τη ζωή μου.»

2. «Κανείς δε διασχίζει τη θάλασσα αν δεν είναι ασφαλέστερη από την στεριά»

Με τη ζωή του να εξακολουθεί να βρίσκεται σε κίνδυνο, ο Γιούσεφ άφησε πίσω του την Τουρκία. Ακολούθησε τον δρόμο που ακολούθησαν τόσες χιλιάδες πρόσφυγες τα τελευταία χρόνια, σε μια μετακίνηση πληθυσμών που επαναλαμβάνεται εδώ και χιλιάδες χρόνια, με τις κατευθύνσεις μόνο να εναλλάσσονται: Αυτή τη φορά, από τα μικρασιατικά παράλια στη Λέσβο.

«Κανείς δεν θα προσπαθούσε ποτέ να διασχίσει τη θάλασσα αν αυτή δεν είναι ασφαλέστερη από τη στεριά. Και αυτό λέει πολλά γιατί η θάλασσα είναι επικίνδυνη και πολλές φορές κινδυνεύσαμε να πνιγούμε προσπαθώντας να περάσουμε στην Ελλάδα. Όταν κινδύνευα, σκεφτόμουν ότι ακόμα κι αν πεθάνω τουλάχιστον προσπάθησα να σώσω τη ζωή μου. Στη Λέσβο έφτασα τον Απρίλιο του 2018. Αμέσως μεταφέρθηκα στη Μόρια.

moria1
Copyrights: Yousif Al Shewaili

»Οι συνθήκες στον καταυλισμό της Μόριας ήταν φρικτές. Ήδη από τότε ήταν υπερπλήρης και δεν υπήρχαν ποτέ αρκετές προμήθειες για όλους. Υπήρχαν ελλείψεις από φαγητό μέχρι κουβέρτες, ακόμα και αντίσκηνα. Το χειρότερο ήταν ότι γνώριζα πως θα έπρεπε να ζήσω σε αυτές τις συνθήκες για τουλάχιστον ενάμισι χρόνο, μέχρι να φτάσει η ώρα της συνέντευξης για παροχή ασύλου. Ήξερα δε ότι, ακόμη και μετά τη συνέντευξη, θα έπρεπε να περιμένω για μήνες για την απόφαση. Ήταν μια κόλαση. Με διέλυσε. Και αυτό που με διέλυε ακόμα περισσότερο ήταν να βλέπω πώς τόσα μικρά παιδιά, γυναίκες και ασυνόδευτοι ανήλικοι βρίσκονταν παρατημένοι χωρίς προστασία, χωρίς καταφύγιο και εκπαίδευση. Δυστυχώς, σήμερα είναι ακόμα χειρότερα.»

3. «Καθημερινός ρατσισμός σημαίνει να σε τραβάνε από τον δρόμο στο ΑΤ για να ελέγξουν τα στοιχεία σου»

Έχουν γραφτεί και ακουστεί πολλά, από πολλές και διαφορετικές πλευρές και υπό πολλές και διαφορετικές παραμέτρους, για το πώς βλέπουν οι κάτοικοι των νησιών τους πρόσφυγες και μετανάστες. Η κάμερα όμως παραμένει μονόπλανο: Από εμάς προς τους «άλλους». Όταν η κάμερα αλλάζει χέρια, αλλάζει και η οπτική:

«Αν και κάποιοι κάτοικοι της Λέσβου είναι απίστευτα ευγενικοί και παλεύουν για τα ανθρώπινα δικαιώματα, άλλοι δεν είναι τόσο δεκτικοί. Είναι σχεδόν αδύνατον για παράδειγμα για πρόσφυγες με όλα τα απαραίτητα έγγραφα, ακόμη και με σταθερή εργασία, να νοικιάσουν σπίτι στη Μυτιλήνη, και αν τα καταφέρουν θα είναι για τουλάχιστον το διπλάσιο ενοίκιο από το κανονικό. Πολλοί ιδιοκτήτες ανοιχτά λένε ότι δεν θέλουν πρόσφυγες, και τα μεσιτικά γραφεία προσποιούνται ότι δεν υπάρχουν διαθέσιμα διαμερίσματα.

»Δεν είναι λίγες η φορές που έχω δεχτεί προσβολές. Που έχουν αρνηθεί να με εξυπηρετήσουν ή που μου έχουν ζητήσει να φύγω από καταστήματα. Η πιο κοινή μορφή του καθημερινού ρατσισμού είναι να σε τραβάνε τακτικά από τον δρόμο στο αστυνομικό τμήμα για να ελέγξουν τα χαρτιά σου και να σου υπενθυμίσουν ότι δεν είσαι ευπρόσδεκτος εδώ. Ακόμα και μέσα στη Μόρια, κατά τις ατέλειωτες ώρες που περιμέναμε για τη διανομή φαγητού, αστυνομικοί μας προσέβαλλαν.»

moria5
Copyrights: Yousif Al Shewaili

Οι προσβολές ενίοτε δεν μένουν στα λόγια:

«Έχω ακούσει για πολλά περιστατικά αστυνομικής βίας, ειδικά στη Μυτιλήνη. Σε κάποιους πρόσφυγες μένουν ουλές, πόνοι στην πλάτη και χτυπημένα πόδια. Άλλοι καταφέρνουν να γλιτώσουν με λίγες μώλωπες. Άλλες φορές πάλι που οι πρόσφυγες προσπαθούν να κάνουν χρήση του δικαιώματός τους στον ελεύθερο λόγο και διαδηλώνουν, συνήθως ειρηνικά, από τη Μόρια, τότε η αστυνομική βία πέφτει αδιακρίτως πάνω σε γυναίκες, παιδιά, στους πάντες.»

4. «Και όμως, κάτι με κρατούσε στη Λέσβο. Πήρα μια κάμερα και άρχισα να γυρίζω το νησί.»

Ρωτάμε τον Γιούσεφ πότε και πώς ασχολήθηκε με την φωτογραφία. «Πριν φύγω από το Ιράκ, το 2016, έλαβα μια υποτροφία σε ένα στούντιο φωτογραφίας. Εκεί άρχισα να μαθαίνω την τέχνη, αλλά σύντομα αυτό έλαβε τέλος λόγω των απειλών που δεχόμουν για τη ζωή μου», μας λέει. «Στην αρχή αυτού του έτους, λίγους μήνες αφότου είχα τελειώσει με όλες τις διαδικασίες για τα χαρτιά μου, ένοιωσα την ανάγκη να ξεκινήσω τη ζωή μου ξανά. Κάτι όμως με έδενε με τη Λέσβο και τους πρόσφυγες που ζουν ακόμα εδώ. Πήρα μια κάμερα ξανά και ξεκίνησα να γυρίζω το νησί και να φωτογραφίζω ντόπιους, πρόσφυγες αλλά και από το ίδιο το πανέμορφο νησί.»

moria4
Copyrights: Yousif Al Shewaili

«Στη Μόρια έχω δει τις χειρότερες πλευρές της ανθρωπότητας: Ανθρώπους φοβισμένους, άρρωστους, τραυματισμένους, έχω δει ανθρώπους να χάνουν κάθε ελπίδα. Έχω δει όμως και τις καλύτερες εικόνες που έχει να προσφέρει η ανθρωπότητα. Έχω δει αντοχή, δύναμη και μια ήρεμη αξιοπρέπεια σε ανθρώπους που έχουν αποστερηθεί σχεδόν τα πάντα. Έχω δει ακόμα ότι συνήθως αυτοί που έχουν τα λιγότερα, είναι αυτοί που προσφέρουν τα περισσότερα: Από ένα φλιτζάνι τσάι έως λίγο φαγητό ή απλώς ένα χαμόγελο. Έχω δει πώς μοιάζει η πραγματική ομορφιά. Η αγαπημένη μου φωτογραφία είναι αυτή ενός νεαρού αγοριού που χαμογελά «μέχρι τα αυτιά». Ήταν βρώμικος και μπορούσα να ακούσω το στομάχι του να γουργουρίζει όταν του μιλούσα αλλά μόλις χαμογέλασε ήταν σαν να αποτραβήχτηκαν τα σύννεφα και όλη η περιοχή να φωτίστηκε, ξεχνώντας την πείνα, το κρύο και την όλη κατάσταση. Απλώς με ένα γέλιο, έτσι όπως ένα παιδί θα έπρεπε να μπορεί να κάνει.»

5. «Στη Μόρια μοιάζει σαν η ελληνική κυβέρνηση να μην πολεμά τον κορονοϊό αλλά τους πρόσφυγες»

Η Μόρια έχει έρθει για μία ακόμη φορά στην επικαιρότητα, λόγω των εξελίξεων με τον νέο κορονοϊό. Ανθρωπιστικές οργανώσεις, συλλογικότητες αλληλέγγυων, οργανώσεις και κόμματα της Αριστεράς ζητούν να ληφθούν άμεσα μέτρα για την υγεία των προσφύγων. Αν ο ιός περάσει στον καταυλισμό, είναι βέβαιο ότι οι νεκροί θα ανέλθουν σε πολλές δεκάδες. Από πλευράς κυβέρνησης δεν έχει ανακοινωθεί κανένα ουσιαστικό μέτρο για την προστασία των προσφύγων, πέραν μιας αυστηρής απαγόρευσης μετακίνησης και ενός μικρού κοντέινερ με μερικούς γιατρούς. Και αυτό ενώ η Λέσβος μετρά ήδη έναν νεκρό από τον κορονοϊο.

Ρωτάμε τον Γιούσεφ για το κλίμα που επικρατεί στον καταυλισμό εν μέσω πανδημίας.

«Στη Μόρια όλοι είναι τρομαγμένοι και μερικοί άνθρωποι ήδη υποφέρουν από πνευμονία και άλλες παθήσεις των πνευμόνων. Υποφέρουν δε και από τις συνθήκες και πάνω από όλα από τον συνωστισμό, τις κακή υγιεινή, την έλλειψη τουαλετών, ντους, ακόμα και νερού. Όλα αυτά αυξάνουν το άγχος για τους ανθρώπους στη Μόρια. Είναι ενημερωμένοι για τον κορονοϊό, αλλά αυτή τη στιγμή η ενημέρωση τούς είναι άχρηστη: Δεν έχουν πρόσβαση σε γιατρό, δεν μπορούν να πλύνουν τα χέρια τους και είναι αδύνατον να κρατήσουν αποστάσεις όταν όλη την ημέρα πρέπει να στέκονται σε ουρές, είτε για το φαγητό είτε για άλλες βασικές ανάγκες», μας λέει.

moria7
Copyrights: Yousif Al Shewaili

«Μιλούσα με έναν νεαρό Σύριο πριν λίγες μέρες και μου είπε: Αν έστω και ένας από εμάς έχει τον ιό, θα πεθάνουμε όλοι. Στη Μόρια μοιάζει σαν η ελληνική κυβέρνηση να μην είναι ενάντια στον κορονοϊό αλλά ενάντια στους πρόσφυγες. Όσο για τον περιορισμό μετακίνησης, είναι καταστροφικός: Στη Μόρια ζουν 21.000 άνθρωποι και μόνο σε 100 επιτρέπεται να βγαίνουν από τον καταυλισμό κάθε μέρα για να επισκεφθούν σούπερ μάρκετ και φαρμακεία. Πολλοί πρέπει να περιμένουν για μέρες μέχρι να τους δοθεί η άδεια να βγουν. Το σύστημα ήδη καταρρέει.»

6. «Ένοιωσα σαν να είμαι ξανά σε πόλεμο»

Πριν περίπου έναν μήνα, λίγο πριν οι εξελίξεις γύρω από τον κορονοϊό μονοπωλήσουν την επικαιρότητα, στο επίκεντρο βρισκόταν η Λέσβος λόγω μιας σειράς ακροδεξιών προκλήσεων που περιελάμβαναν από μπλόκα στους δρόμους και εμπρησμούς μέχρι ξυλοδαρμούς φωτορεπόρτερ, προπηλακισμούς εργαζομένων σε ΜΚΟ και φθορές σε οχήματα και εξοπλισμό. Οι εικόνες των «αγανακτισμένων κατοίκων» που δεν επέτρεπαν σε πρόσφυγες να αποβιβαστούν από τη βάρκα, βρίζοντας χυδαία έγκυο γυναίκα, έκαναν τον γύρο της Ελλάδας.

Ο Γιούσεφ μας λέει πώς έζησε αυτές τις μέρες ο ίδιος και οι υπόλοιποι πρόσφυγες.

«Ήμουν τρομαγμένος. Όλοι ήμασταν τρομαγμένοι. Όλοι αφήσαμε χώρες όπου υπήρχε πολλή βία, άνθρωποι με μίσος. Ήταν κάτι που δεν περίμενα να ξανασυναντήσω στην Ευρώπη, και όμως το είδα στη Λέσβο. Ένιωσα σαν να ήμουν ξανά σε πόλεμο, έχοντας αντέξει τόσο πολλά για να τον αφήσω πίσω μου», μας λέει. «Πιστεύω ότι και οι πρόσφυγες στη Μόρια ήταν τρομαγμένοι, καθώς έπρεπε επίσης να ανησυχούν για την έλλειψη γιατρών, φαγητού, για το ότι εκείνες τις μέρες εξαφανίστηκαν οι ΜΚΟ. Ο πραγματικός φόβος είναι να μην ξέρεις από που έρχεται ο μεγαλύτερος κίνδυνος: Από μια μικρή ακροδεξιά ομάδα ή από την πείνα, τη δικιά σου και του παιδιού σου, επειδή το φαγητό δεν φτάνει στη Μόρια και εσύ δεν μπορείς να πας στο σούπερ μάρκετ.»

moria6
Copyrights: Yousif Al Shewaili

7. «Από εδώ μπορώ να δείχνω στους ανθρώπους τι συμβαίνει στη Μόρια»

Ο Γιούσεφ θέλει να γίνει φωτορεπόρτερ. Και δικαίως. Οι φωτογραφίες του δεν είναι καλλιτεχνικές, δεν είναι όμως και τραβηγμένες στην τύχη. Έχουν αυτή την ισορροπία της εικόνας που θέλει να δείξει, να πει, να παρακινήσει. Είναι απλές, καθαρές και δυνατές. Και έχουν και κάτι ακόμα: Τη δυναμική που γεννιέται όταν το αντικείμενο της φωτογράφησης γίνεται το υποκείμενο, ο ίδιος ο φωτογράφος. Όταν πρόκειται για έναν πρόσφυγα που φωτογραφίζει πρόσφυγες.

«Αφού ξεκίνησα να βγάζω φωτογραφίες είχα την τύχη να λάβω μεγάλη στήριξη από τους ανθρώπους γύρω μου, από ανθρώπους που ακολουθούσαν τη δουλειά μου στα social media και άλλους που γνώριζα και μου ζητούσαν να δουν περισσότερη από τη δουλειά μου», μας λέει, με αφορμή την δημιουργία του πρώτου ιστότοπου με τη δουλειά του. «Συνήθιζα να τα δείχνω στο κινητό μου τηλέφωνο, μέχρι που ένας φίλος μού συνέστησε να φτιάξω ένα σάιτ. Αρχικά μου φάνηκε αρκετά δύσκολο, ωστόσο φαίνεται πως άξιζε καθώς μπορώ να κάνω πράξη το όνειρό μου, να εξιστορήσω τις ιστορίες των ανθρώπων μου: Των προσφύγων και, τώρα πια, και των κατοίκων της Λέσβου.»

moria2
Copyrights: Yousif Al Shewaili

«Ελπίζω να μου δοθεί η ευκαιρία να συνεχίσω να βγάζω φωτογραφίες. Ονειρεύομαι να ζήσω κάποτε από αυτό. Προς το παρόν είμαι απλώς ευτυχής που μπορώ να ζω στη Λέσβο, από εδώ μπορώ να δείχνω στους ανθρώπους τι συμβαίνει στη Μόρια, ως ένας πρόσφυγας που βγάζει φωτογραφίες πρόσφυγες. Βέβαια, αν μια μέρα κάτι τέτοιο καταστεί ασφαλές, θα ήθελα να επιστρέψω στην χώρα μου, αλλά προς το παρόν ελπίζω να εγκατασταθώ εδώ, στην Ελλάδα. Μαθαίνω ήδη Ελληνικά, κάνω μαθήματα online και πρόσφατα νοίκιασα το πρώτο μου διαμέρισμα. Δεν θα θελα τίποτα περισσότερο από το να δουλέψω ως φωτορεπόρτερ. Είναι κάτι που θα ταν τόσο κοντά στην καρδιά μου και σε αυτό που ξεκίνησα να κάνω εδώ, στη Λέσβο.»

Μπορείτε να επισκεφθείτε τον ιστότοπο του Γιούσεφ Αλσουέιλι ΕΔΩ.

Δημοσιεύτηκε στο topontiki.gr

Tagged with: