Μετά από σχεδόν δύο χρόνια πανδημίας και ενώ η σκέψη του τέλους του κόσμου σαν πιθανότητα στο κοντινό μέλλον έχει περάσει μάλλον από το μυαλό των περισσότερων από εμάς, ο Adam Kay (γνωστός ήδη από το Big Sortie και το Anchorman μεταξύ άλλων) στην νέα του ταινία, «Don’t look up», προσπαθεί να μας πει ότι ο κόσμος δεν θα τελειώσει «με έναν πάταγο ή έναν λυγμό», όπως έγραφε ο Elliot στους Κούφιους Ανθρώπους, αλλά με ένα meme.
Προσοχή, ακολουθούν spoilers!
Το «Don’t look up» ξεκινάει όταν μια υποψήφια διδάκτορας αστρονομίας, η Kate (Jenifer Lawrence), ανακαλύπτει με τρόμο ότι σε λίγους μήνες ένας τεράστιος κομήτης, ικανός να φέρει το τέλος της ανθρωπότητας, θα συγκρουστεί με την Γη. Αμέσως ενημερώνει τον καθηγητή της, τον Dr. Mindy (Leonardo Di Caprio) και οι δυο τους μεταβαίνουν στον Λευκό Οίκο προκειμένου να ενημερωθεί και η πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών (Meryl Streep). To πρόβλημα όμως είναι ότι κανένας δεν φαίνεται να νοιάζεται για αυτό. Και εκεί ξεκινάει η παράνοια.
Η πρόεδρος, όταν επιτέλους τούς συναντά, προβληματίζεται ότι μια ενδεχόμενη αποκάλυψη δεν θα την βοηθήσει στις επερχόμενες προκριματικές εκλογές και δεν τους δίνει σημασία. Αφού η κυβέρνηση τους αγνοεί, αποφασίζουν να ανοίξουν το θέμα στα ΜΜΕ. Βγαίνουν σε πρωινή ενημερωτική εκπομπή όπου κεντρικό θέμα της ημέρας είναι ο χωρισμός νεαρής τραγουδίστριας (στο ρόλο η Ariana Grande), το οποίο δεν αλλάζει ακόμα και όταν η Kate φωνάζει σε έξαλλη κατάσταση μπροστά στις κάμερες. Το αποτέλεσμα είναι η Kate να κανιβαλιστεί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ενώ ο Dr. Mindy ο οποίος ήταν πιο μετριοπαθής και γοητευτικός άρχισε να αποκτά δημοφιλία και χαρακτηριστικά pop icon (έγινε ο αμερικάνος Σωτήρης Τσιόδρας, ο Dr. Fauci ίσως), ενώ τα φτιάχνει και με την παρουσιάστρια (Kate Blanchett).
Όταν η πρόεδρος, η οποία αντιμετωπίζει μια σειρά από σκάνδαλα, σκέφτεται ότι ίσως μπορεί να αξιοποιήσει πολιτικά την ιστορία, βγάζει διάγγελμα πάνω σε ένα πολεμικό πλοίο και ανακοινώνει μια αποστολή τύπου Armageddon να στείλουν στον διάστημα έναν γραφικό γέρο redneck συνταγματάρχη (Ron Perlman) για να ρίξει πυρηνικά στον κομήτη. Και ενώ η αποστολή είναι σε εξέλιξη και ενώ όλος ο κόσμος την παρακολουθεί με κομμένη την ανάσα (και ο συνταγματάρχης σε παγκόσμια μετάδοση κάνει ρατσιστικά σχόλια), η αμερικανική κυβέρνηση αποφασίζει την ακύρωσή της γιατί ο CEO ενός τεχνολογικού κολοσσού τους πείθει ότι στον κομήτη υπάρχουν πολύτιμα μέταλλα αμύθητης αξίας. Στην υπόλοιπη ταινία η πλοκή εκτυλίσσεται στο ίδιο μοτίβο – όπως εύκολα καταλαβαίνει κανείς.
To «Don’t look up» επιδιώκει να καταθέσει ένα πολιτικό σχόλιο σε δύο βασικά ζητήματα, κατά την γνώμη μου: Από την μία θέλει να καυτηριάσει το ευρύτερο πολιτικό και μιντιακό σύστημα των ΗΠΑ ως ανίκανο και διεφθαρμένο (η πρόεδρος είναι, όχι τυχαία, μια μείξη Hilary Clinton και Donald Trump) και τον ρόλο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, και από την άλλη τους κινδύνους που εγκυμονούν οι θεωρίες συνωμοσίας. Και στις δύο περιπτώσεις θεωρώ πως αποτυγχάνει.
Από την μία δεν λέει τίποτα καινούργιο για την αλληλοδιαπλοκή πολιτικής και μεγάλων συμφερόντων, το έχουν κάνει άλλοι και πολύ καλύτερα από τον Adam Kay. Υπάρχουν μάλιστα στιγμές που νιώθεις πως η ταινία σε υποτιμάει όταν προσπαθεί να περάσει το πολιτικό της μήνυμα μέσα από ξεσπάσματα οργής μπροστά στις κάμερες που στην πράξη απευθύνονται σε σένα. Ούτε περιμέναμε αυτόν για να μάθουμε ότι τα social media λειτουργούν ως μέσα παραπληροφόρησης, πώς κατασκευάζονται τάσεις σε αυτά και πώς διαμορφώνουν δημόσια ατζέντα και συνειδήσεις.
Στο δεύτερο ζήτημα, η ταινία πέφτει σε μία θεμελιώδη αντίφαση: Ενώ από την μία φαίνεται να αποδέχεται ότι η πολιτική στον καπιταλισμό είναι οργανικά συνυφασμένη με τα οικονομικά συμφέροντα, καταλήγει στο αντιπρόταγμα ότι η απάντηση είναι η τυφλή εμπιστοσύνη στην επιστήμη η οποία θεωρεί ότι από την φύση της έχει έναν αντικειμενικό πυρήνα. Ο επιστημονικός ορθός λόγος όχι μόνο παρουσιάζεται ως αυτονομημένος από τον επίσημο κρατικό αλλά έρχεται και σε αντιπαράθεση μαζί του.
Παράλληλα, όποιος αρνείται αυτόν τον αντικειμενικό πυρήνα της διακωμωδείται με τον γνώριμο πια χαρακτηρισμό ως αρνητής (της ύπαρξης του κoμήτη). Έτσι, η λύση αναπόφευκτα θα επέλθει με την απο-πολιτικοποίηση των κρατικών υποθέσεων και τον επανορισμό τους ως ζητήματα διαχείρισης τα οποία θα πρέπει να αφεθούν στα χέρια των ειδικών. Η ταινία τοποθετείται άλλωστε καθαρά και ως προς την δυνατότητα των κινημάτων να παραγάγουν πολιτική: Μπορεί να έχουν καλές προθέσεις, αλλά στο τέλος είναι αναποτελεσματικά. Η ίδια η ζωή βέβαια έδειξε πόσο πολιτικός είναι στην πράξη ο ίδιος ο τεχνοκρατισμός.
Συνοψίζοντας, δεν μπορώ να σκεφτώ πραγματικά έναν λόγο να προτείνω σε κάποιον να κάτσει να ξοδέψει δυόμιση ώρες από την ζωή του μη ειρωνικά για να δει το «Don’t look up». Ενώ καταλαβαίνω ότι από μία σατυρική πολιτική ταινία δεν μπορείς να περιμένεις βάθος στην πλοκή και τους χαρακτήρες, στυλιζαρισμένα πλάνα και όμορφα κάδρα, η ταινία αποτυγχάνει πλήρως να κάνει αυτό που θέλει (εκτός αν ο σκοπός της είναι να μας κουνήσει το δάχτυλο μέσα από οργισμένα κηρύγματα και μέτρια αστεία).
Για να μην είμαι τελείως άδικος, έχει τις στιγμές της και το καστ, αν μη τι άλλο, είναι εντυπωσιακό. Αλλά αν κάποιος έχει χρόνο (πχ επειδή κάνει καραντίνα) και θέλει οπωσδήποτε να δει κάτι σε αυτό το mood, υπάρχουν καλύτερες εναλλακτικές.