Τα εκατοντάδες χιλιάδες καμένα στρέμματα που άφησαν πίσω τους οι φωτιές του καλοκαιριού του 2021 υποτίθεται πως θα αποτελούσαν μια «δοκιμασία» η οποία θα γινόταν «ευκαιρία που θα μας διδάξει και θα μας κάνει καλύτερους» αφού «η πρόκληση της κλιματικής κρίσης αφορά όχι μόνο τη δική μας, αλλά κυρίως την επόμενη γενιά» (βιντεοσκοπημένο μήνυμα του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη που μεταδόθηκε στις 9 Αυγούστου).
Λιγότερο από έναν χρόνο μετά, 10.330 στρέμματα είχαν καεί μόνο ως τις 9 Απριλίου του 2022, στη μεγαλύτερη αύξηση καμένων εκτάσεων που έχει καταγραφεί για τη συγκεκριμένη περίοδο από το 2008, σύμφωνα με το meteo.gr του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών.
Με την αντιπυρική περίοδο να «τρέχει» εδώ και έναν μήνα ήδη και τις ημέρες (ή και εβδομάδες) του καλοκαιριού με υψηλές θερμοκρασίες, ισχυρούς ανέμους και χαμηλή υγρασία να βρίσκονται μπροστά μας, το ερώτημα προκύπτει εύλογα: Τι έχει αλλάξει από πέρσι; Και πόσο πιθανό είναι να ξαναβιώσουμε μια μεγάλης έκτασης καταστροφή από τις φωτιές που αναπόφευκτα θα εκδηλωθούν;
ο σχεδιασμοσ
Την Τρίτη 17 Μαΐου 2022 στο υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας, ο υπουργός Χρήστος Στυλιανίδης, από κοινού με τον υφυπουργό Ευάγγελο Τουρνά, τον υφυπουργό Περιβάλλοντος Γιώργο Αμυρά και την υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, παρουσίασαν τον σχεδιασμό για τη φετινή αντιπυρική περίοδο – 17 ημέρες μετά την έναρξή της, εστιάζοντας μεταξύ άλλων στις εργασίες καθαρισμού δασών σε ζώνες υψηλής επικινδυνότητας.
Η εγκατάλειψη των δασών ήρθε στο προσκήνιο με τις πυρκαγιές του περσινού καλοκαιριού, όταν η καύσιμη ύλη που είχε συσσωρευτεί από τη «Μήδεια» και τα άλλα κύματα κακοκαιρίας είχε μετατρέψει τα δάση σε πυριτιδαποθήκες έτοιμες να αναφλεχθούν, όπως και έγινε με τις φωτιές του 2021 να αφήνουν πίσω τους 1.301.239 καμένα στρέμματα.
Πρόληψη vs Καταστολή
Όπως σημειώνει σε πρόσφατη έκθεσή της η WWF, «ουσιαστικά ο προληπτικός αντιπυρικός σχεδιασμός για την προστασία των δασών έχει στην πράξη εγκαταλειφθεί εδώ και πολλά χρόνια», καθώς στην πρόληψη κατευθύνεται μόλις το 16.05% των σχετικών κονδυλίων, με το υπόλοιπο 83,95% να πηγαίνει στην καταστολή. Ενδεικτικά, η τελευταία έκθεση του Περιβαλλοντικού Προγράμματος του ΟΗΕ ζητά στην πρόληψη να κατευθύνεται το 45% του προϋπολογισμού, το 35% στην καταστολή και άλλο ένα 20% στην αποκατάσταση.
Οικονομική, αλλά όχι «δωρεάν»
Η πρόληψη, εκτός από ορθή πρακτική, είναι και πιο οικονομική στο μακροεπίπεδο. Αυτό όμως σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει ότι είναι… δωρεάν. Όμως οι χειρισμοί της κυβέρνησης δείχνουν ότι τα ψήγματα στροφής προς την πρόληψη δεν γίνονται για χάρη της σωστής αντιπυρικής προετοιμασίας, αλλά αποκλειστικά και μόνο για μείωση του κόστους.
καθαρισμοι: too little, too late
Είναι χαρακτηριστικό ότι οι καθαρισμοί που βρίσκονται σε εξέλιξη αφορούν μόλις 38.000 στρέμματα, ενώ οι εργασίες που θα έπρεπε να έχουν ολοκληρωθεί πριν την Πρωτομαγιά (οπότε και ξεκίνησε η αντιπυρική περίοδος) θα βρίσκονται σε εξέλιξη ακόμη και τον Ιούλιο και τον Αύγουστο! Μάλιστα, ερωτηθέντες σχετικά οι αρμόδιοι υπουργοί και υφυπουργοί απέδωσαν την καθυστέρηση στις… βροχοπτώσεις του προηγούμενου διαστήματος!
Ελλιπής χρηματοδότηση
Η χρηματοδότηση των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης δεν επαρκεί ούτε στο ελάχιστο για καθαρισμούς οικοπέδων και κοινόχρηστων χώρων, περιαστικών δασών, συντήρηση δασικών δρόμων και καθαρισμό της παρόδιας βλάστησης. Σύμφωνα με πρόσφατο ρεπορτάζ της Καθημερινής, ο Δήμος Βάρης Βούλας Βουλιαγμένης έλαβε φέτος χρηματοδότηση 52.600 ευρώ για δράσεις πυροπροστασίας, όταν τα έξοδά του ανέρχονται σε περίπου 550.000 ευρώ τον χρόνο!
Η τρομακτική υποχρηματοδότηση οδηγεί ακόμα και σε… ταξική διαστρωμάτωση της πυροπροστασίας: Πλούσιοι δήμοι έχουν τη δυνατότητα να καλύπτουν τα σχετικά έξοδα με δικούς τους πόρους, ενώ φτωχές περιοχές σε πόλεις και ύπαιθρο, ελλείψει κονδυλίων, αφήνονται στην τύχη τους να ανταπεξέλθουν όπως μπορούν στις φωτιές.
«Κόπηκαν» οι προσλήψεις, διπλασιάστηκαν οι εθελοντές
Χαρακτηριστικός, δε, της επιδίωξης για «τσάμπα» πυροπροστασία είναι ο διπλασιασμός των εθελοντών πυροσβεστών που ανακοινώθηκε από τον Χρήστο Στυλιανίδη, ενώ «κόπηκαν» οι 3.000 μονιμοποιήσεις πυροσβεστών που είχαν εξαγγελθεί πέρσι. Εξάλλου, σύμφωνα με τη WWF, «η Δασική Υπηρεσία, που καλείται να φέρει εις πέρας το κύριο βάρος της πρόληψης μέσω της δασικής διαχείρισης, αντιμετωπίζει τα τελευταία 20 χρόνια μειώσεις προσωπικού της τάξεως του 53% και μειώσεις πόρων της τάξεως του 80%»!
πυριτιδαποθήκες
Όλα τα παραπάνω μετατρέπουν κάθε χρόνο τα δάση σε πυριτιδαποθήκες, που χρειάζονται μόνο έναν σπινθήρα για να αναφλεχθούν. Σύμφωνα με ρεπορτάζ της εφημερίδας Τα Νέα, ακριβώς ένας τέτοιος σπινθήρας από κακώς συντηρημένο πυλώνα του ΑΔΜΗΕ πυροδότησε την πυρκαγιά που έκαψε 83.700 στρέμματα στη Βαρυμπόμπη τον Αύγουστο του 2021 (η εταιρεία διαψεύδει το ρεπορτάζ και αρνείται ότι η έναρξη της πυρκαγιάς σχετίζεται με το δίκτυό της).
Κάθε χρόνο «έτοιμος» ο μηχανισμός
Όπως φαίνεται λοιπόν, έναν χρόνο μετά τις καταστροφικές φωτιές του 2021 αλλά και σχεδόν τέσσερα χρόνια μετά τους 102 νεκρούς στο Μάτι, καμία βαθιά τομή δεν έχει επέλθει στην οργάνωση της πυροπροστασίας και της πυρόσβεσης. Οι διαβεβαιώσεις για την προετοιμασία του κρατικού μηχανισμού, που επαναλαμβάνονται και φέτος, δεν έλλειπαν άλλωστε και πέρσι: Για «τομή στον τομέα της αντιπυρικής προστασίας στη χώρα μας και πρότυπη δουλειά, μακριά από εκ των υστέρων μεμψιμοιρία και για να προλάβουμε νέες τραγωδίες», έκανε λόγο στις 15 Ιουνίου 2021 ο τότε υπουργός Προστασίας του Πολίτη Μιχάλης Χρυσοχοΐδης. Αν ως «τομή» εννοούσε τις αλλεπάλληλες εκκενώσεις οικισμών, ώστε να παραδοθούν στις φλόγες χωρίς να κινδυνεύσουν ανθρώπινες ζωές, είχε δίκιο… Αλλά και τον Μάιο του «μαύρου» 2018, ο τότε αρμόδιος υπουργός Νίκος Τόσκας διαβεβαίωνε ότι «είμαστε πιο έτοιμοι από πέρσι και άλλες χρονιές». Το τι ακολούθησε είναι γνωστό.
«Δει δε χρημάτων»
«Η χρηματοδότηση των μέτρων και έργων για την πρόληψη των πυρκαγιών στα δάση και την ύπαιθρο βαίνει συνεχώς μειούμενη τις τελευταίες δεκαετίες», σημειώνει στην ίδια πρόσφατη έκθεση η WWF. «Λόγω έλλειψης πιστώσεων, δεν εκπονούνται τυποποιημένα επιχειρησιακά αντιπυρικά σχέδια σε επίπεδο Δασαρχείου, σύμφωνα με τις εγκεκριμένες τεχνικές προδιαγραφές. Τα ποσά με τα οποία χρηματοδοτούνται οι φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης, αλλά ακόμη περισσότερο οι κατά τόπους Δασικές Υπηρεσίες, είναι προκλητικά χαμηλά», προσθέτει.
δαση «assets»
Υπάρχει όμως και ένα πιο ουσιαστικό, πιο βαθύ ζήτημα που ξεπερνά το επίπεδο της διαχείρισης: Στο πλαίσιο της διαβόητης «οικονομίας της αγοράς», η γη και τα δάση αποτελούν εμπόρευμα και ιδιοκτησία, «assets» από τα οποία μεμονωμένοι ιδιώτες, επιχειρήσεις και κράτος προσδοκούν τη μέγιστη απόδοση. Είτε αυτό αφορά τη διέλευση γραμμών υπερυψηλής τάσης του ΑΔΜΗΕ, είτε ανεξέλεγκτες χωματερές, είτε το «κλείσιμο του ματιού» στους καταπατητές με τις συνεχείς νομιμοποιήσεις αυθαιρέτων ή την με κρατική άδεια ισοπέδωση δασικών συστημάτων από κάθε λογής «επενδύσεις». Με την κλιματική αλλαγή ως υπόστρωμα των παραπάνω και την εγκατάλειψη της δασοπροστασίας, οι ετήσιες καταστροφές είναι προδιαγεγραμμένες.
Γιώργος Μουρμούρης
giorgismour@yahoo.gr
Twitter: GeorgeMourmour2