Συναντηθήκαμε στη Νέα Σμύρνη τέσσερις μέρες μετά τον άγριο σε κοινή θέα ξυλοδαρμό του μεταπτυχιακού φοιτητή του ΕΜΠ που πυροδότησε μια έκρηξη οργής, δυο μέρες αργότερα, κατά της αστυνομικής βίας.
Όταν έφτασα στην πλατεία, συνεργεία του Δήμου κάλυπταν με μπεζ μπογιά τη λέξη «δημοσιογράφοι» σε τοίχο του Polis Park, έχοντας μόλις σβήσει το «αλήτες-ρουφιάνοι». Τα σημάδια της μεγάλης διαδήλωσης της Τρίτης, συνθήματα και αυτοκόλλητα, υπήρχαν ακόμη παντού.
Η Χαρά ήρθε λίγο αργότερα. Τελειόφοιτη στην Αρχιτεκτονική σχολή του ΕΜΠ, πριν λίγες εβδομάδες η Χαρά Παγούνη παρουσίασε την ερευνητική της με θέμα «συμπτώματα των καιρών μας / Πανδημία, Βιοπολιτική και Δημόσιος Χώρος», από όπου και δανείζεται τον τίτλο του το παρόν θέμα. Αφορμή για την ερευνητική δουλειά της Χαράς αποτέλεσαν οι επιθέσεις της αστυνομίας σε Αγία Παρασκευή και Κυψέλη στις αρχές του προηγούμενου Καλοκαιριού. Παραμένει διαρκώς επίκαιρη όσο η πανδημία και τα μέτρα διαχείρισής της αλλάζουν τη σχέση μας με τον δημόσιο χώρο, γίνεται δε εκρηκτικά σημερινή μετά τον άγριο ξυλοδαρμό στη Νέα Σμύρνη.
Συζητήσαμε για το νόημα όσων έγιναν μέρα μεσημέρι σε δημόσιο χώρο, για τον τρόπο που επηρεάζουν οι περιορισμοί για την πανδημία τη σχέση μας με την πόλη και τον χώρο, για τη βιοπολιτική και τα σύγχρονα δόγματα αντιεξέγερσης, για το μέλλον που ανοίγεται μπροστά μας ως επεισόδιο του black miror ή ως μια προοπτική επαν-ανακάλυψης των σχέσεών μας μέσα στον χώρο, εκεί που υπάρχουν τα ανθρώπινα σώματα.
«Είναι επικίνδυνο το σχετίζεσθαι στον δημόσιο χώρο»
«Σε όλη τη διάρκεια της πανδημίας αυτό που χτίζεται πολύ μεθοδικά είναι η ποινικοποίηση της παρουσίας, του να βρίσκεσαι σε αυτόν», λέει η Χαρά. «Και αυτό στοχεύει κυρίως κοινωνικές ομάδες που δεν εντάσσονται στα μέσα κοινωνικά πρότυπα. Τους νέους, τους τοξικοεξαρτημένους, τις σεξεργάτριες – στην πρώτη καραντίνα ιδίως. Αυτό εμπεδώνεται και φαίνεται να αφορά όλο και μεγαλύτερα κομμάτια της κοινωνίας. Για να γίνει στο δημόσιο χώρο αυτό, πρέπει να υπάρχει ισχυρότερη παρουσία των δυνάμεων που επιβάλλουν αυτή την ποινικοποίηση, δηλαδή την αστυνομία, παρά των ανθρώπων που επιτελούν τις λειτουργίες και τις δραστηριότητες που επιτελούν. Στη Νέα Σμύρνη όμως μιλάμε πλέον για μια διαφορετική ποιότητα. Αυτή η διαδικασία της ποινικοποίησης ξαφνικά δεν αφορά μόνο κάτι νέους στη Κυψέλη που πίνουν μπύρες, σε ώρα που δεν είναι παρόν το βλέμμα του μέσου ανθρώπου».
«Σε σχέση με τον δημόσιο χώρο, το θέμα είναι ότι η αστυνομία καταλαμβάνει όλο και μεγαλύτερες εκτάσεις με μεθόδους όπως μπλόκα και περιπολίες, κάτι που προφανώς διευκολύνεται από τις σχετικές προσλήψεις. Στην πόλη διαμορφώνονται νησίδες στις οποίες μπορείς να υπάρχεις, αν και με έναν συγκεκριμένο τρόπο, και ζώνες γύρω από αυτές τις νησίδες όπου κυριαρχεί η λογική του στρατοπέδου. Σε περιοχές όπως η Νέα Σμύρνη υπήρχε μια σχετική ασφάλεια – τι θα μπορούσε να συμβεί στην πλατεία της Νέας Σμύρνης; Οι γύρω ζώνες όμως συνεχώς διαστέλλονται με αποτέλεσμα πλέον να μην υπάρχει μια σαφής οριοθέτηση. Υπάρχει μεγάλη ρευστότητα και αυτό διαμορφώνει μια καινούργια εικόνα της πόλης.»
Ρωτάμε τη Χαρά σε τι οφείλεται αυτή η ρευστότητα.
«Έχει να κάνει και με την αποκέντρωση των δραστηριοτήτων, ότι δηλαδή λόγω της πανδημίας ο κόσμος βρίσκεται στις γειτονιές. Και ότι μαζί με την ποινικοποίηση της παρουσίας στον δημόσιο χώρο ποινικοποιείται και η κοινωνικότητα και η αλληλεπίδραση με τους ανθρώπους. Όταν επιβάλλεις όλες αυτές τις απαγορεύσεις το να θέλουν οι άνθρωποι να εκτονώνονται και να βρίσκονται μοιάζει να είναι επικίνδυνο για την πολιτική σταθερότητα. Η ερευνητική μου αφορά ακριβώς αυτό: Τη διεκδίκηση του δικαιώματος του σχετίζεσθαι, κάτι που θα επηρεάσει πάρα πολύ την πολιτική σταθερότητα.»
Μοιάζει παράδοξο, και όμως είναι πραγματικότητα ότι η «απλή» συνεύρεση στον δημόσιο χώρο αντιμετωπίζεται τον τελευταίο χρόνο ως δημόσιος κίνδυνος, όπως συνέβη και στη Νέα Σμύρνη. Σε μια κλίμακα «επικινδυνότητας», το «σχετίζεσθαι» μοιάζει να έχει αντικαταστήσει το προ κορωνοϊού «συνέρχεσθαι», με το τελευταίο να εξοβελίζεται πλέον στη σφαίρα του «ιδιώνυμου» αδικήματος. Η Χαρά αιτιολογεί αυτή την σκλήρυνση:
«Από τη στιγμή που δεν υπάρχει πλέον η εμπορευματική διασκέδαση, φαίνεται να αναβαθμίζεται η ποιότητα των ανθρώπινων σχέσεων. Στις πλατείες δεν αράζουν πλέον απλώς πιτσιρικάδες. Άνθρωποι που είναι εγκλωβισμένοι στα σπίτια τους και αισθάνονται ασφυξία με όσα έχουν συσσωρεύσει έναν χρόνο τώρα, το να βρίσκονται και να μιλάνε μπορεί να δημιουργήσει ρήγματα και να παραγάγει ριζοσπαστικοποίηση. Δεν δημιουργούνται βέβαια Σοβιέτ στις πλατείες, αλλά δίνεται η δυνατότητα για κάτι που σε αυτή τη φάση δεν είναι επιθυμητό για την κυριαρχία.»
Η επικοινωνία στις πλατείες έχει όμως και ένα άλλο χαρακτηριστικό: Δεν διαμεσολαβείται από την κατανάλωση, και ως εκ τούτου εκλείπει μια σειρά από οικονομικούς, πολιτισμικούς ή άλλους περιορισμούς. Η συνάντηση αποκτά ξανά το στοιχείο της τυχαιότητας και του απρόβλεπτου.
Όπως το θέτει η Χαρά, «αναπτύσσονται άλλων μορφών σχέσεις. Είμαστε εδώ μόνο για αυτό, για να επικοινωνήσουμε. Δεν υπάρχει έλεγχος ούτε αποκλεισμοί. Κυρίως όμως, και αυτό ίσως έχει μια διαφορά από τις πλατείες του 2011, είναι ότι σε αυτή τη φάση είναι πιο πολιτικά επικίνδυνο το να βρίσκεσαι στις γειτονιές. Όταν γίνονται συλλήψεις στη Νέα Σμύρνη, δεν γίνεται αντιληπτό ως «συλλάβανε 30 αντιεξουσιαστές» αλλά συλλάβανε 30 παιδιά της Νέας Σμύρνης. Και όλο αυτό το πράγμα ανατροφοδοτεί μία κινηματική κατάσταση. Δεν μπορεί να μην αφορά τους ανθρώπους που κάνουν βόλτα τώρα στην πλατεία της Νέας Σμύρνης το ότι έγινε αυτό προχθές. Και αυτό είναι επίσης επικίνδυνο. Γιατί διαμορφώνεται μια άλλη κοινωνικότητα.»
Αφήνουμε για λίγο πίσω μας τον δημόσιο χώρο και επιστρέφουμε στο εσωτερικό των σπιτιών. Σπίτια-καταφύγια ή σπίτια-φυλακές, σπίτια όπου, προς το παρόν πλην εξαιρέσεων, δεν εισβάλλει η αστυνομία, εισέρχεται όμως το «μάτι» της εργοδοσίας ή άλλων μορφών επιτήρησης, όπως για παράδειγμα στις τηλε-εξεταστικές στα πανεπιστήμια που σε κάποιες περιπτώσει απαιτήθηκε να υπάρχει ανοιχτή κάμερα η οποία να εποπτεύει τον χώρο γύρω από τον εξεταζόμενο. Ρωτάμε την Χαρά αν κατά τη γνώμη της όλα αυτά ρευστοποιούν τα όρια μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού χώρου.
ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΤΕ ΜΑΣ ΣΤΟ FACEBOOK
«Υπάρχει διαχωρισμός ιδιωτικού – δημόσιου χώρου, αλλά ταυτόχρονα υπάρχουν και αλλαγές σε αυτόν τον διαχωρισμό. Αυτό το πράγμα μπορεί να σημαίνει ακόμα μεγαλύτερη πίεση στο “μέσα”, με ενοχές και εσωτερίκευση του μηχανισμού της επιτήρησης με διεργασίες όπως η τηλεργασία ή η τηλεκπαίδευση, που αίρουν τον διαχωρισμό των σφαιρών “παραγωγή” και “αναπαραγωγή”», μας λέει. «Στο πρώτο lockdown υπήρξαν πολλά άρθρα για το πώς να αναδιαμορφώσετε τον χώρο σας, το σαλόνι ή το γραφείο σας, ιδίως για όσους ζουν σε μικρό σπίτι. Στην αρχή το ‘’μέσα’’ ήταν ωραίο, με τη λογική ότι μπορώ να το ζήσω ή να το φτιάξω όπως θέλω, όμως όσο περνάει ο καιρός αποκτά περισσότερο μια αίσθηση φυλακής-κλουβιού. Όμως εδώ είναι η αντίφαση: Νιώθεις το ‘’μέσα’’ φυλακή-κλουβί, αλλά και το ‘’έξω’’ είναι φυλακή-κλουβί με άλλον τρόπο. Δεν υπάρχει κάπου διέξοδος – εκτός κι αν μένεις δίπλα σε ένα τεράστιο πάρκο.» Δεν είναι τυχαίο ότι στη Νέα Σμύρνη, επιχειρήθηκε επανειλημμένα ο περιορισμός της πρόσβασης στο τεράστιο πάρκο της περιοχής, από την ΕΛ.ΑΣ. και την τοπική δημοτική αρχή.
Φουκώ, Αγκάμπεν και Βιοπολιτική
Ρωτάμε τη Χαρά για τα θεωρητικά εργαλεία που χρησιμοποίησε στην έρευνά της, καθώς και τη μεθοδολογία που ακολούθησε. «Έκανα μια περιοδολόγηση των μορφών εξουσίας όπως την έκανε ο Φουκώ, με μια ελαφριά ανακατασκευή», μας απαντά. «Πρόσθεσα τον covid ως αντιστοίχιση στην τελική μορφή της βιοπολιτικής, που βιώνουμε τώρα. Έτσι, η Κυριαρχία αντιστοιχεί με τη Λέπρα, η Πειθαρχία με την Πανούκλα και η Ασφάλεια με την Ευλογιά. Είπα λοιπόν ότι θα αναλύσω τη σύγχρονη βιοπολιτική, τις μορφές εξουσίας και τον τρόπο που ασκείται, με τη λογική ότι η σύγχρονη μορφή της αντιστοιχεί στην κορωνοϊό – που βεβαίως εμπεριέχει και τα προηγούμενα στάδια. Μετά χρησιμοποίησα τη θεωρία της κατάστασης εξαίρεσης του Αγκάμπεν, που στην ουσία λέει ότι κανονικοποιείται η εξαίρεση και αποτελεί κεντρικό μοντέλο διακυβέρνησης. Έτσι λοιπόν, έχουμε φτάσει να έχουμε τέσσερις μήνες lockdown. Έχει κανονικοποιηθεί – παρόλο που δεν τηρείται και ακριβώς, όπως και τα μέτρα έκτακτης ανάγκης που παίρνονται λόγω πανδημίας. Αυτό θα διαμορφώσει μια νέα συνθήκη.
»Ποινικοποίηση όπως στην Ελλάδα δεν υπάρχει σε όλα τα κράτη, για παράδειγμα το καθεστώς με τα SMS σε τόσο μεγάλη διάρκεια και έκταση βρίσκεται σε ισχύ μόνο στην Ελλάδα. Δεν υπάρχει κάπου αλλού. Συνδετικό κρίκο σε παγκόσμιο επίπεδο αποτελεί κυρίως ο τομέας της ψηφιακής επιτήρησης, κάτι που ήταν πολύ πιο αναβαθμισμένο σε άλλες χώρες. Κάμερες σε δημόσιους χώρους, κοντά σε μετρό και σε πλατείες, αναβάθμιση του πόσο παρακολουθείσαι μέσω εφαρμογών για smartphones, κυρίως στην Κίνα, αλλά και σε applications των Microsoft και Google που είναι ακριβώς αυτό: Ψηφιακός πανοπτισμός και επιτήρηση κάθε μέρα όλη μέρα, χωρίς να σε νοιάζει επειδή είναι για το καλό σου, για να προστατευτείς από τον ιό.»
Τι ακριβώς όμως είναι η βιοπολιτική;
«Το βασικό στοιχείο είναι το εξής, ότι ο λειτουργικός της σκοπός είναι να κάνει όσο το δυνατόν πιο παραγωγικό και χρήσιμο τον πληθυσμό. Ο πληθυσμός είναι, με έναν ‘’τυφλό’’ τρόπο κάπως, το πεδίο άσκησης εξουσίας. Η βιοπολιτική δεν ασχολείται με το κάθε άτομο συγκεκριμένα. Χρησιμοποιεί την πολλαπλότητα του πληθυσμού για να μπορεί να τον κυβερνήσει καλύτερα. Ένα πράγμα που λέει ο Ντελέζ για τη βιοπολιτική είναι ότι στην πραγματικότητα ο σκοπός της είναι η προστασία από τους εκ των έσω κινδύνους. Αυτό σημαίνει ότι δεν ισχύει πια ο κλασσικός διαχωρισμός του έθνους-κράτους, ότι το μέσα είναι οι υπήκοοί μου και το έξω κάτι άλλο. Αλλά υπάρχει διαχωρισμός και στο εσωτερικό του πληθυσμού, για να μπορεί να κυβερνάει κάθε εξουσία με έναν τρόπο αποτελεσματικό χωρίς να δημιουργούνται κενά στην σταθερότητα. Ένα άλλο πολύ κομβικό στοιχείο είναι η στρατιωτικοποίηση της εξουσίας. Πλέον χρησιμοποιούμε τη γλώσσα της στρατιωτικής επιστήμης. Έτσι, όταν προβληματοποιείς την κατάσταση με αυτούς τους όρους την αντιμετωπίζεις και αντιστοίχως. Είναι κάτι που σήμερα με την πανδημία είναι πιο καθαρό, αλλά υπήρχε και πριν, για παράδειγμα με τον πόλεμο ενάντια στην τρομοκρατία.
«Έχουμε πόλεμο, είναι σοβαρό, πειθαρχήστε»
«Υπάρχει στον αμερικάνικο στρατό το τμήμα αντιεξέγερσης, που μελετά από τους πολέμους στο Ιράκ και το Αφγανιστάν τρόπους με τους οποίους θα μπορεί να διεξαχθεί στρατιωτική αντιπαράθεση με όρους διαφορετικούς από αυτούς από τον πόλεμο μεταξύ κρατών. Είναι η αντιμετώπιση ενός τρομοκράτη που έχει διαχυθεί μέσα στον πληθυσμό, ο οποίος πρέπει να διαχωριστεί από τον υγιή πληθυσμό. Το συγκεκριμένο τμήμα έχει βγάλει πολλά εγχειρίδια που είναι πάρα πολύ τρομακτικά. Έτσι, στις ΗΠΑ οι στρατιωτικοί παρείχαν συμβουλές και τεχνογνωσία αντιμετώπισης εκτάκτων καταστάσεων.
»Δεν πιστεύω βέβαια ότι ο Μητσοτάκης έπαιρνε ‘’γραμμή’’ από τις θεωρίες περί αντιεξέγερσης, υπάρχει και η ιδεολογική πλευρά της αυτοπειθαρχίας του πληθυσμού στο πλαίσιο της βιοπολιτικής. Να μην είσαι πάντα με τη βέργα από πάνω η αστυνομία, αλλά να μπορεί ο ίδιος να θεωρεί ότι αυτό είναι το σωστό και θα το εσωτερικεύσω, για παράδειγμα δεν θα βγω στην πλατεία (σσ, στη Νέα Σμύρνη η έξοδος μιας οικογένειας στην πλατεία της περιοχής οδήγησε στον on camera ξυλοδαρμό και τις αλυσιδωτές αντιδράσεις) αν και στην πραγματικότητα μπορεί να καταλαβαίνει ότι αυτό δεν βγάζει νόημα. Έτσι το ‘’είμαστε σε πόλεμο με έναν αόρατο εχθρό’’ έπαιξε κυρίως αυτόν τον ρόλο, ιδίως στην αρχή της πανδημίας. Έχουμε πόλεμο, είναι σοβαρό, πειθαρχήστε.»
Στο πλαίσιο του «πολέμου με τον αόρατο εχθρό», και στην Ελλάδα η κυβέρνηση είχε συσπειρώσει αρχικά γύρω της τη συντριπτική πλειοψηφία της κοινωνίας. Πώς αυτή η συναίνεση μετατράπηκε σε μια υπόγεια οργή, που πλέον «αγκαλιάζει» ολοένα και μεγαλύτερα κοινωνικά στρώματα και εκδηλώνεται ολοένα και πιο δυναμικά στον δρόμο;
«Για εμένα υπάρχουν δύο σημεία καμπής», λέει η Χαρά. «Το πρώτο ήταν αμέσως μετά την άρση του πρώτου lockdown, τα περιστατικά με τις πλατείες που βέβαια αφορούν κυρίως τη νεολαία. Η αίσθηση ότι εντάξει, τελειώσαμε, έχουμε πολύ λίγα κρούσματα – τότε δεν υπήρχε καν απαγόρευση κυκλοφορίας. Το καλοκαίρι εκτονώθηκε αυτή η αίσθηση, αλλά λόγω και της καταστολής στις πλατείες όπως στην Κυψέλη, στο πίσω μέρος του μυαλού πολλών ανθρώπων υπήρχε η αίσθηση ότι έχει ξεκινήσει μια αντιπαράθεση με την αστυνομία και την κυβέρνηση. Δεν ήταν κάτι πολιτικό με την έννοια ότι η κυβέρνηση δεν στοχοποιούσε πολιτικές αντιλήψεις, αλλά χώρους, συμπεριφορές και τρόπο ζωής.
»Δεύτερος κόμβος για εμένα, το Πολυτεχνείο και η απαγόρευση της διαδήλωσης τότε, που φανέρωσε την κυρίαρχα κατασταλτική διάσταση του δεύτερου lockdown. Γιατί στις αρχές Νοεμβρίου, όταν κλείσαμε, δεν υπήρχε αντίδραση, υπήρχε ξανά μια συναίνεση και φόβος για τη σοβαρότητα του κατάστασης με τον κορωνοϊό. Όμως η απαγόρευση της διαδήλωσης ήταν κομβική γιατί έκτοτε άρχισε να υπάρχει παρουσία κινημάτων στην πόλη και στον χώρο που σταδιακά αποκτούσαν μεγαλύτερη κοινωνική συναίνεση.»
Συναίνεση στην οποία συνέβαλε η αδυναμία στελεχών της κυβέρνησης, όπως και του ίδιου του πρωθυπουργού, να αντιληφθούν τι σημαίνει περιορισμός μετακίνησης αφού οι ίδιοι, ως κρατικοί αξιωματούχοι, εξαιρούνται από αυτόν. Μια σειρά συμπεριφορές, από την βόλτα για μότο-κρος στην Πάρνηθα μέχρι τη νοσταλγία δημοτικού συμβούλου της Αθήνας για το Μπάντεν–Μπαντεν, και εσχάτως το γεύμα στην Ικαρία, μετατόπισαν και σε επίπεδο συμβολισμού τη συναίνεση από τον πόλο της κυβέρνησης προς αυτόν τον κινημάτων αμφισβήτησης. Αν όχι σε επίπεδο υποστήριξης, τουλάχιστον σε επίπεδο σιωπηρής πλην θετικά διακείμενης ουδετερότητας.
ΒΡΕΙΤΕ ΜΑΣ ΣΤΟ INSTAGRAM
Από το «τι δουλειά είχε στα Εξάρχεια» στο «τι δουλειά είχε στη ΝΕΑ ΣΜΥΡΝΗ»
Λέει η Χαρά: «Στο κέντρο της Αθήνας τυπικά όταν η αστυνομία συλλαμβάνει διαδηλωτές, τους φορτώνει κατηγορίες για παραβίαση των μέτρων για τον κορωνοϊό. Όμως η ίδια η αστυνομία συνήθως δεν τηρεί τα μέτρα προστασίας, κάτι που εμένα ως διαδηλώτρια πια δεν με εξοργίζει καν. Είναι τόσο κανονικοποιημένο το ότι πολλές φορές οι ΜΑΤάδες δεν φοράνε μάσκες ή ότι αυτοί συνωστίζονται ενώ εμείς πρέπει να κρατάμε αποστάσεις. Εδώ βλέπουμε ξανά τη δημιουργία ζωνών και νησίδων, και ενός αστικού γεωγραφικού διαχωρισμού (σσ, που ξεκίνησε από τα Εξάρχεια και έφτασε να αφορά μέχρι και τη Νέα Σμύρνη). Και αυτό φάνηκε πολύ στη διαδήλωση της 17 Νοέμβρη, όπως και στις επόμενες βέβαια. Ότι δηλαδή όποιος πάει στο κέντρο περνάει σε μια διακεκαυμένη ζώνη, δεν ισχύουν αυτά που πιστεύει ότι ισχύουν. Δεν ισχύει ο υγειονομικός κίνδυνος γιατί δεν φαίνεται να αφορά κανέναν, ούτε αυτόν που υποτίθεται ότι έρχεται για να επιβάλει την τήρηση των μέτρων. Έτσι λοιπόν ξαφνικά ως κύριο θέμα ανακύπτει η δράση ενάντια στην καταστολή, που είναι το κεντρικό ζήτημα.
»Έτσι λοιπόν διαμορφώνεται η σημερινή κατάσταση στις πλατείες, που δεν αφορά πλέον μόνο πλατείες όπως αυτές των Εξαρχείων ή της Κυψέλης. Όπως ερχόμουν να σε βρω άκουσα κάποιους παππούδες που συζητούσαν αυτό όσα έγιναν εδώ, στη Νέα Σμύρνη, με τη λογική ‘’είδες τι έκαναν οι μπάτσοι στα παιδιά μας’’. Αυτό βέβαια δεν μπορεί να είναι από μόνο του ριζοσπαστικό, αλλά δημιουργεί μια κοινωνική κατάσταση που λέει ότι δεν μπορεί να συνεχιστεί αυτό το πράγμα.»
Black mirror ή μια νέα κοινωνικότητα;
Η Χαρά κλείνει την ερευνητική της με ένα ερώτημα: «Αν η καταστροφή του περιβάλλοντος από το καπιταλιστικό σύστημα παραγωγής ευθύνεται για την πανδημία του covid19, δεν σημαίνει ότι η πιθανότητα κάποιας επόμενη νοσογόνου πανδημίας είναι αρκετά μεγάλη; Δεν σημαίνει αυτό ότι η προσαρμογή που επιτεύχθηκε το 2020 σε όλον τον κόσμο, ήρθε για να μείνει;»
Την ρωτάμε λοιπόν για την επόμενη ημέρα. Για το τι θα μας αφήσει η πανδημία του κορωνοϊού, ποιο είναι ένα θετικό και ένα αρνητικό σενάριο.
«Καταρχάς, το σίγουρο είναι ότι όλη αυτή η διαδικασία θα μας αφήσει πράγματα. Ακόμα και με το καλό σενάριο, θα μας αφήσει κατάλοιπα. Μια δυσκολία κοινωνικοποίησης, ίσως την εξατομίκευση. Το πιο κακό όμως που μπορεί να γίνει, πιστεύω, είναι το απλά να ξεφουσκώσει. Να ανοίξουν τα γήπεδα, η εστίαση κλπ, να συνεχίσουμε ωστόσο να φοράμε μάσκες, να κρατάμε αποστάσεις, να έχουμε συνεχώς τον φόβο του ελέγχου, να φυτοζωούμε. Και αυτό να γίνει ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο. Σε πέντε χρόνια δηλαδή να ξαναμεφανιστεί ένας ιός, να έχουμε ήδη τα αντανακλαστικά από πριν και τότε δεν θα το σκεφτούμε καν. Και μετά ξανά και ξανά και ξανά. Θα είναι αυτή νέα κανονικότητα και θα ζήσουμε σε επεισόδιο του black mirror.
Το καλό σενάριο, είναι αφού έχεις κλειστεί στο σπίτι, έχεις απομακρυνθεί από τις κοινωνικές σου σχέσεις και έχεις χάσει πράγματα τα οποία θεωρούσες δεδομένα, να αντιληφθείς τη σημασία τους και μέσα από αυτή τη διαδικασία να αναδιαμορφωθούν και αυτές οι σχέσεις και να αποκτήσουν άλλη θέση στη κοινωνική ζωή. Ότι, για παράδειγμα, στη γειτονιά μου έχω και εδώ χωρική κοινωνική έκφραση, και αυτό το πράγμα να αποτελέσει το ξεκίνημα για έναν άλλον τρόπο ζωής.
Γιώργος Μουρμούρης
giorgismour@yahoo.gr
Twitter: GeorgeMourmour2
Η ερευνητική εργασία της Χαράς Παγούνη: