«Κυκλοφορούν και… απειλούν 3,7 εκατ ανεμβολίαστοι», ενημέρωνε το κοινό του στις 20 Ιουλίου ένας εκ των μεγαλύτερων ειδησεογραφικών ιστότοπων της χώρας. «Μια απειλή δίπλα στον καθένα», θα μπορούσε να είναι ένας υπότιτλος που να αποτυπώνει κάπως ακριβέστερα τη λογική της διάχυσης σε μοριακό επίπεδο όχι πια της ευθύνης διαχείρισης της πανδημίας, όπως την περίοδο της «ατομικής ευθύνης», αλλά της ίδιας της ύπαρξης και αναπαραγωγής του κορωνοϊού.
Τη στιγμή που η μετάλλαξη «Δέλτα» επελαύνει και τα χρονικά περιθώρια για οικοδόμηση του επιθυμητού «τείχους ανοσίας» μέχρι την επιδείνωση του καιρού στενεύουν, ένας μοριακός εμφύλιος πόλεμος κινδυνεύει να ξεσπάσει στην κοινωνία – και όχι μόνο την ελληνική. Η διαφαινόμενη αποτυχία επίτευξης του υγειονομικού στόχου έχει πυροδοτήσει ένα πρώιμο blame game το οποίο, σαν αυτοεκπληρούμενη προφητεία, ενισχύει την βεβαιότητα της αποτυχίας, δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο. Το «εναρκτήριο λάκτισμα» του παίγνιου των αλληλοκατηγοριών έδωσε άλλωστε ο ίδιος ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, ο οποίος σε συνέντευξή του στην Καθημερινή της Κυριακής στις 4 Ιουλίου δήλωνε ότι «η χώρα δεν θα ξανακλείσει για να προστατευθούν λίγοι ανεμβολίαστοι και να πληρώσει το μάρμαρο η μεγάλη πλειοψηφία του ελληνικού πληθυσμού που είναι εμβολιασμένη».
Πώς φτάσαμε από το «είμαστε σε πόλεμο με έναν εχθρό που είναι αόρατος αλλά δεν είναι ανίκητος» (διάγγελμα Μητσοτάκη, 17 Μαρτίου 2020 – για μια ανάλυση της πολεμικής ορολογίας που χρησιμοποίησε ο πρωθυπουργός, δες ΕΔΩ), στο «είμαστε σε πόλεμο με τους ανεμβολίαστους», φράση στην οποία μπορεί να κωδικοποιηθούν οι κυβερνητικές εξαγγελίες των τελευταίων εβδομάδων; To Long Stories Short ανατρέχει στη τρεις φάσεις της κυβερνητικής διαχείρισης του κορωνοϊού: Από το «όλοι μαζί μπορούμε» στο «όλοι εναντίον όλων».
Φάση Πρώτη: «Βάλτε πλάτη»
Τον Μάρτιο του 2020 η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας έκλεινε οκτώ μήνες στην διακυβέρνηση της χώρας. Βάσει δημοσκοπήσεων, απολάμβανε ένα εξαιρετικά υψηλό ποσοστό αποδοχής, το οποίο προσφάτως τότε είχε ενισχύσει με τη διάσταση «ανορθόδοξου πολέμου» που είχε δώσει στην αντιμετώπιση προσφύγων και μεταναστών οι οποίοι είχαν προσπαθήσει, στα τέλη Φεβρουαρίου-αρχές Μαρτίου, να διασχίσουν Έβρο και Αιγαίο προς ευρωπαϊκό έδαφος – μία πολεμική επιχείρηση που άφησε πίσω της τουλάχιστον δύο νεκρούς πρόσφυγες από ελληνικά πυρά, σύμφωνα με τη Διεθνή Αμνηστία.
Λόγω αυτών των εξελίξεων η ελληνική κοινωνία έμοιαζε εξοικειωμένη με την πολεμική ορολογία και το κλίμα εθνικής συστράτευσης – το οποίο φρόντισαν να αναδείξουν οι λογογράφοι του πρωθυπουργού στο διάγγελμα της 17ης Μαρτίου. Τα μέτρα που ανακοινώθηκαν για την αντιμετώπιση του «αόρατου εχθρού» ήταν πρωτοφανή για τα μεταπολιτευτικά δεδομένα: Κλείσιμο σειράς παραγωγικών δραστηριοτήτων, δρακόντειοι περιορισμοί στις μετακινήσεις και ένα σύστημα επιτήρησης μέσω SMS, απλοϊκό και χοντροκομμένο μεν, αποτελεσματικό δε ως προς την ενσωμάτωση της ανάγκης αιτιολόγησης οποιασδήποτε μετακίνησης σε μια «αόρατη αρχή». Από κοντά και τα «150άρια», τα πρόστιμα που οι ελεγκτικοί μηχανισμοί και κυρίως η αστυνομία είχαν το ελεύθερο να επιβάλλουν κατά την κρίση τους – οι δε ενστάσεις εξετάζονταν από τον ίδιο φορέα που επέβαλλε το πρόστιμο.
Το ξάφνιασμα από την ξαφνική «αόρατη εισβολή», οι συγκλονιστικές εικόνες που καταγράφονταν στη γειτονική Ιταλία και σε άλλες χώρες όπου ο κορωνοϊός μεταδιδόταν ταχύτατα και ανεξέλεγκτα, ένας μεικτός φόβος προς τον ιό και την καταστολή, σε συνδυασμό με την αίσθηση προσωρινότητας των μέτρων, οδήγησε σε γενικές γραμμές σε στοίχιση πίσω από την κυβέρνηση και την επιτροπή των λοιμωξιολόγων, με επικεφαλής τον συμπαθή και σοβαρό Σωτήρη Τσιόδρα στον οποίον έμοιαζε να προσωποποιείται η επιστήμη, το μέτρο, η εγκαρτέρηση και υπομονή καθώς και το θρησκευτικό συναίσθημα.
Ενδεικτικό του κλίματος συναίνεσης είναι ότι ακόμα και πολιτικές οργανώσεις της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς και του αντιεξουσιαστικού χώρου ανταποκρίθηκαν με έναν ιδιότυπο τρόπο στο αίτημα «βάλτε πλάτη», στάση που κωδικοποιήθηκε στο σύνθημα «θα λογαριαστούμε μετά». Πάντως, την ίδια περίοδο σημειώθηκαν οι πρώτες αγωνιστικές διεκδικήσεις, υπό πρωτόγνωρες υγειονομικές συνθήκες, από σωματεία υγειονομικών, συλλογικότητες γειτονιάς και πολιτικές οργανώσεις της αντικαπιταλιστικής Αριστεράς, καθώς και το ΚΚΕ, σε ευθεία αναμέτρηση με την ενισχυμένη από τα υγειονομικά μέτρα καταστολή αλλά και το κλίμα στοχοποίησης και στιγματισμού των «Λακεδαιμονίων» που «απείχαν» από την «εθνική προσπάθεια».
Φάση Δεύτερη: Δύο στρατόπεδα σε πόλεμο
Η Δεύτερη Φάση διαχείρισης της πανδημίας ξεκίνησε στις 5 Νοεμβρίου 2020, με την εξαγγελία του νέου lockdown «τριών εβδομάδων» από τον Κυριάκο Μητσοτάκη και τον επικεφαλής της επιτροπής των λοιμωξιολόγων, Σωτήρη Τσιόδρα – ή απλώς «Σωτήρη» για τον πρωθυπουργό. Η συνέντευξη Τύπου, που διήρκησε περισσότερο από μία ώρα, έμοιαζε με το πρώτο επεισόδιο δεύτερης σεζόν αγαπημένης σειράς – που όμως η παραγωγοί «την χάλασαν».
Το κλίμα που επικρατούσε στην κοινωνία δεν έμοιαζε σε τίποτα με τον Μάρτη του 2020 καθώς οι μήνες που μεσολάβησαν ήταν αποκαλυπτικοί του διπόλου «αναλγησία – πολιτική εκμετάλλευση» που στο εξής θα χαρακτήριζαν την κυβερνητική – κρατική διαχείριση της πανδημίας. Η ειρωνική σε επίπεδο δημόσιου λόγου, κατασταλτική σε επίπεδο δρόμου, αντιμετώπιση κάθε διεκδίκησης για ουσιαστικά μέτρα προστασίας της δημόσιας υγείας, το ξέφρενο επιχειρηματικό πάρτι του τουρισμού το καλοκαίρι, τα πεταμένα λεφτά σε πλήθος «πηγαδιών χωρίς πάτο», από τη «λίστα Πέτσα» ως τον «Μεγάλο Περίπατο», και η όξυνση της καταστολής όπως φάνηκε μεταξύ άλλων στο Εφετείο, στη δίκη της Χρυσής Αυγής, με υπόβαθρο την δραματική επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης ευρύτατων στρωμάτων του πληθυσμού, είχαν ως αποτέλεσμα την εκτεταμένη κοινωνική απονομιμοποίηση των κυβερνητικών χειρισμών.
Και πάλι όμως, τις πρώτες εβδομάδες το δεύτερο lockdown έγινε ανεκτό ως μια ύστατη λύση ανάγκης («και τι να κάνουμε εδώ που φτάσαμε»). Η εγκαρτέρηση και η παθητικότητα όμως δεν αποτελούσαν «λευκή επιταγή» στην κυβέρνηση, όπως λανθασμένα το ερμήνευσε η τελευταία. Οι αλλεπάλληλες παρατάσεις του lockdown, τα αλλοπρόσαλλα μέτρα που δεν μεταφράστηκαν σε μείωση των κρουσμάτων και των θανάτων – το αντίθετο μάλιστα, η οργουελική καταστολή που πλέον απλώθηκε σε κάθε πτυχή της κοινωνικής ζωής, από τα κοινωνικά κινήματα μέχρι τυχαίους ανθρώπους που βρέθηκαν «τη λάθος ώρα στο λάθος μέρος», η επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης για τη συντριπτική πλειοψηφία των χαμηλών και μεσαίων στρωμάτων, η πολιτική εκμετάλλευση της συγκυρίας για την ψήφιση αντιδημοφιλών (επιεικής έκφραση) νομοθετημάτων και η προκλητική καταπάτηση των δρακόντειων μέτρων περιορισμού της κυκλοφορίας από τους ίδιους του εμπνευστές τους («Πάρνηθα», «Ικαρία»), είχαν ως αποτέλεσμα τον διαχωρισμό της κοινωνίας σε δύο στρατόπεδα-πόλους: Τον πόλο κράτος–κυβέρνηση και κοινωνικά στρώματα που συντάσσονταν ή έδειχναν ανοχή στη διαχείριση της πανδημίας, και έναν διαρκώς διογκούμενο πόλο δυσαρέσκειας και αμφισβήτησης κυβέρνησης-σωμάτων καταστολής. Δύο στρατόπεδα που βρέθηκαν σε ανοιχτή αντιπαράθεση μεταξύ τους, σε επίπεδο δρόμου, στην κοινωνική έκρηξη της Νέας Σμύρνης.
Φάση Τρίτη: Όλοι εναντίον όλων
Της Τρίτης Φάσης της κυβερνητικής-κρατικής διαχείρισης της πανδημίας, αυτές τις εβδομάδες βλέπουμε απλώς το πρελούδιο. Τη διαμόρφωση του νομοθετικού πλαισίου και τη γένεση των αντίστοιχων σχηματοποιήσεων – κατηγοριοποιήσεων σε επίπεδο δημόσιου λόγου, με την οποίαν θα επιχειρηθεί να «βγει» το φθινόπωρο και ο χειμώνας του 2021. Πολύ μακριά από το κλίμα συστράτευσης της Πρώτης Φάσης, και με τις διαχωριστικές γραμμές της Δεύτερης Φάσης να έχουν θολώσει, η συσσωρευμένη κοινωνική ένταση επιχειρείται να διαχυθεί πλέον στο εσωτερικό του κοινωνικού συνόλου. Πλέον, δεν είναι οι «ειδικοί», η πολιτική προστασία, η κυβέρνηση ή η επιτροπή των λοιμωξιολόγων που ευθύνονται για την θετική ή αρνητική διαχείριση της πανδημίας. Είναι ο θαμώνας που κάθεται στο δίπλα τραπέζι, ο επιβάτης που βρίσκεται στη διπλανή θέση, ο περαστικός με τον οποίον διασταυρωνόμαστε τυχαία στον δρόμο, ο συνάδελφος στη δουλειά, ο νοσοκομειακός με τον οποίον θα έρθουμε σε επαφή, ο φίλος που δεν έχει εμβολιαστεί.
Στη φάση «πόλεμος όλων εναντίον όλων», δυνητικός εχθρός είναι ο καθένας – καθένας από τα «3,7 εκατομμύρια ανεμβολίαστων που κυκλοφορούν και απειλούν», όπως εύγλωττα το έθετε ο μεγάλος ενημερωτικός ιστότοπος στον οποίον αναφερθήκαμε στην αρχή. Ο μοριακός πόλεμος χωρίς διαχωριστικές γραμμές μεταξύ αρχόντων-αρχούμενων, διοικούντων-διοικούμενων, εξουσιαστών-εξουσιαζόμενων, εχόντων-μη εχόντων, χωρίς δηλαδή τους κοινωνικούς ή/και (υπόρρητα) ταξικούς διαχωρισμούς με τους οποίους λειτουργούν και δια της σύγκρουσης εξελίσσονται οι οργανωμένες κοινωνίες, αποτελεί το πιο εύφορο έδαφος που έχει παρουσιαστεί τα τελευταία χρόνια για επανεμφάνιση της (φασιστικής) ακροδεξιάς. Γιατί είναι ακριβώς αυτή η χωρίς αρχές και αιτιολόγηση που να στέκει στην τεκμηριωμένη κριτική ενοχοποίηση του διπλανού με την οποία λειτουργεί η ακροδεξιά, όπως δείχνει το κυρίως «πεδίο δράσης» της, ο φυλετικός ρατσισμός.
ΒΡΕΙΤΕ ΜΑΣ ΣΤΟ INSTAGRAM
Η Τρίτη Φάση διαχείρισης της πανδημίας εγκυμονεί τους μεγαλύτερους κινδύνους για τους ανθρώπους που, θέτοντάς το με τρόπο εξαιρετικά γενικό, τάσσονται υπέρ της κοινωνικής προόδου. Γιατί κινδυνεύουν να συνθλιβούν στις συμπληγάδες πέτρες από τη μία του αυταρχικού θετικισμού, από την άλλη του σκοταδιστικού ανορθολογισμού, που προς το παρόν μάχονται με φυσική βία μεταξύ τους σε μία σχετικά άδεια Αθήνα. Όμως όταν η περίοδος χάριτος που έχουμε δώσει στους εαυτούς μας, να ανασάνουμε από έναν «βαρύ» από κάθε άποψη χειμώνα, τελειώσει, η μοριακή σύγκρουση που θα επιδεινώνει η κόπωση, η σύγχυση, η οικονομική δυσπραγία και ο φόβος προς τον ιό (ή/και από την άλλη πλευρά, προς τα εμβόλια), θα πρέπει να αποκρυσταλλωθεί ξανά με τον κατά το δυνατόν καθαρότερο τρόπο σε μια αντιπαράθεση με κοινωνικά-ταξικά χαρακτηριστικά.
Κάτι που θα αποδειχθεί αρκετά δύσκολο, αν το καθεστώς υγειονομικού Απαρτχάιντ έχει, στο μεταξύ, παγιωθεί.
ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΤΕ ΜΑΣ ΣΤΟ FACEBOOK
Γιώργος Μουρμούρης
giorgismour@yahoo.gr
Twitter: GeorgeMourmour2