Μπροστά στα κεντρικά γραφεία της ΔΕΗ, στην οδό Αριστείδου στο κέντρο της Αθήνας, διανομείς μοιράζουν κάρτες για έκδοση πιστοποιητικού ηλεκτρολόγου, αλλαγές ονομάτων και ενεργειακά πιστοποιητικά.
Το πλειοψηφικό ποσοστό της άλλοτε δημόσιας επιχείρησης ανήκει σε ιδιώτες, ενώ η τιμή της κιλοβατώρας σπάει το ένα πανευρωπαϊκό ρεκόρ μετά το άλλο. Πολλά σπίτια (και) αυτόν τον χειμώνα, θα μείνουν παγωμένα.
Περίπου τέτοιες μέρες δέκα χρόνια πριν, στο ίδιο κτήριο οι κινητοποιήσεις πρωτοβουλιών αλληλεγγύης διαδέχονταν η μία την άλλη. Το μακρινό 2011, στον απόηχο του «κινήματος των πλατειών» και μεσουρανούντος του αντιμνημονιακού κινήματος, το ΕΕΤΗΔΕ ή κοινώς «χαράτσι» της ΔΕΗ, αποτελούσε «κόκκινο πανί» για τις διάφορες συλλογικότητες γειτονιάς, τις «λαϊκές συνελεύσεις» – και όχι μόνο. Η κυβέρνηση Παπανδρέου είχε καταρρεύσει μόλις λίγες εβδομάδες νωρίτερα, μετασχηματιζόμενη στην τρικομματική συμμαχία με τη ΝΔ και το ΛΑΟΣ «υπό τη σκέπη» του τραπεζίτη Λουκά Παπαδήμου. Η πολιτική καριέρα του Γιώργου Παπανδρέου έπνεε τα λοίσθια.
Δέκα χρόνια μετά, την Κυριακή 5 Δεκέμβρη 2021, περίπου 270 χιλιάδες ψηφοφόροι σχημάτιζαν ουρές στα εκλογικά κέντρα, καταβάλλοντας προθύμως 3 ευρώ για να ψηφίσουν στις εσωκομματικές εκλογές του ΚΙΝΑΛ/ΠΑΣΟΚ. Ο ευρωβουλευτής Νίκος Ανδρουλάκης και ο πρώην πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου – που μπήκε στην εσωκομματική εκλογική κούρσα την τελευταία στιγμή – πέρασαν στο δεύτερο γύρο με 98.431 και 74.093 ψήφους αντίστοιχα. Την επόμενη Κυριακή ο κρητικός ευρωβουλευτής εκλεγόταν πρόεδρος με 139.492 ψήφους.
Την επόμενη ημέρα, μεγάλης κυκλοφορίας εφημερίδες, ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές, αναλυτές και δελτία ειδήσεων έκαναν θριαμβευτικά λόγο για τη «μεγάλη επιστροφή του ΠΑΣΟΚ». Πρόκειται βεβαίως για δήλωση που περισσότερο εκφράζει έναν μύχιο πόθο παρά μια πραγματικότητα, όμως το ερώτημα προκύπτει εύλογα: Γιατί οι αχτίδες του (επαν-ανατέλλοντος;) πράσινου ήλιου σκορπίζουν τέτοια χαρά σε μερίδα του κυρίαρχου επιχειρηματικού-μιντιακού «κατεστημένου»;
Δεν μπορεί βεβαίως κάποιος να είναι τόσο αφελής ώστε να θεωρεί ότι ενδεχόμενη επανάκαμψη του ΠΑΣΟΚ υπό τον Νίκο Ανδρουλάκη θα σημάνει μια «επιστροφή» του ημερολογίου στην προ του 2012 εποχή και την ηχηρή κατάρρευση του έως τότε κραταιού δικομματισμού ΝΔ-ΠΑΣΟΚ στις διπλές εκλογές Μαΐου-Ιουνίου, σε μια διεθλασμένη αντανάκλαση στις κάλπες του κοινωνικού ρήγματος που προκάλεσε στην ελληνική κοινωνία η «μνημονιακή» προσαρμογή.
Το πολιτικό σύστημα της Μεταπολίτευσης όπως διαμορφώθηκε μετά το 1974 και το 1981, έκλεισε οριστικά τον κύκλο του το 2012 σαν τραγωδία – και δεν υπάρχει καμία ένδειξη που να προεξοφλεί ότι θα επανέλθει, έστω και σαν φάρσα. Οι λόγοι της πρόδηλης ευφορίας σε διάφορους κύκλους για το ενδεχόμενο επανάκαμψης του ΠΑΣΟΚ πρέπει να αναζητηθούν σε δύο άλλες πλευρές: Μία ιδεολογική-συμβολική και μία πραγματιστική-πολιτική.
Σε ιδεολογικό επίπεδο, η εικόνα του… συνωστισμού στα εκλογικά τμήματα του ΠΑΣΟΚ, ακόμα και η καταβολή του μικρού πλην συμβολικά αξιόλογου ποσού των τριών ευρώ και οι δεκάδες χιλιάδες ψήφοι στον πρωθυπουργό «της τρόικας και του μνημονίου», Γιώργο Παπανδρέου, δεν μπορούν να μην εκλαμβάνονται ως μια εκ των υστέρων δικαίωση – όχι του πρώην πρωθυπουργού προσωπικά, αλλά της επιλογής του «μπλοκ» της αστικής τάξης να κηρύξει τον πόλεμο το 2010 στα λαϊκά στρώματα, σπάζοντας το «κοινωνικό συμβόλαιο» της Μεταπολίτευσης με πολιορκητικό κριό το ίδιο κόμμα που εισηγήθηκε το «συμβόλαιο με τον λαό».
Άλλωστε, δέκα χρόνια μετά η «βεντάλια» των πολιτικών δυνάμεων που έχουν «βουτήξει» στο «μνημονιακό αμάρτημα» έχει διευρυνθεί τόσο που πλέον συμπεριλαμβάνει τη συντριπτική πλειοψηφία των εδράνων της Βουλής: Η ΝΔ, ο ΣΥΡΙΖΑ και διάφορα «αποκόμματα»-διάττοντες αστέρες του Κέντρου ψήφισαν και στήριξαν την εφαρμογή σκληρών πολιτικών λιτότητας, δημοσιονομικής προσαρμογής και ανατροπής εργασιακών, κοινωνικών και άλλων δικαιωμάτων, στον δρόμο που χάραξε το ΠΑΣΟΚ το 2010.
Σε πολιτικό επίπεδο, ενδεχόμενη επανάκαμψη του ΠΑΣΟΚ σε διψήφια ποσοστά, θα έφερνε έναν «παλιό γνώριμο» του «κατεστημένου» σε ρόλο ρυθμιστή του πολιτικού σκηνικού. Τόσο για ενδεχόμενη σύμπραξη με τη Νέα Δημοκρατία όσο – και κυρίως – για καθοδήγηση και πολιτική οριοθέτηση μιας συμμαχίας με τον ΣΥΡΙΖΑ. Ο κομματικός μηχανισμός του ΠΑΣΟΚ συν ένα αξιοπρεπές ποσοστό, από κοινού με την παγιωμένη εκλογική δυναμική του ΣΥΡΙΖΑ μπορούν να δημιουργήσουν μια αξιόπιστη εναλλακτική στη Νέα Δημοκρατία, στο πλαίσιο του διπολισμού που διακηρυγμένα χρειάζονται οι αστικές δημοκρατίες για να είναι λειτουργικές.
Μια εναλλακτική που να διασφαλίζει ότι το νυν κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης δεν θα προβεί ξανά στο μέλλον σε «λαϊκιστικούς πειραματισμούς», όπως συλλήβδην χαρακτηρίζονται διαφορετικές και πάντα ακίνδυνες για το σύστημα ως σύνολο κινήσεις του ΣΥΡΙΖΑ, από τη συμμαχία με τους ΑΝΕΛ μέχρι το δημοψήφισμα και από την ανεπιτυχή προσπάθεια δημιουργίας μιας «νέας διαπλοκής» με τις τηλεοπτικές άδειες μέχρι την σύγκρουση με μερίδες του «παλαιού κατεστημένου» (πχ, υπόθεση Novartis) – κινήσεις που ουδέποτε του συγχώρεσε μερίδα του «παλαιού κατεστημένου».
Σε κάθε περίπτωση, το κοινωνικό τοπίο εντός του οποίου λαμβάνουν χώρα όλες αυτές οι διεργασίες απέχει πολύ τόσο από το 2009 (χρονιά της τελευταίας θριαμβευτικές εκλογικής νίκης του ΠΑΣΟΚ) όσο και από το 2012. Τα μνημόνια έχουν τελειώσει, αλλά το «μνημονιακό» καθεστώς αποτελεί εμπεδωμένη κανονικότητα χωρίς ημερομηνία λήξης.
Ένας νέος κόσμος έχει γεννηθεί, με την κυριαρχία των «από τα πάνω» (για να χρησιμοποιήσουμε μια δημοφιλή ορολογία της περιόδου 2010-2012) να είναι αυστηρή, ανελαστική και κυνική, σαρωτική σε ταχύτητα και ρυθμό ανατροπών, διατηρώντας έτσι διαρκώς ενεργό – έστω και εν υπνώσει – το κοινωνικό ρήγμα που δημιούργησε η ρήξη της «περιόδου των μνημονίων» και πυροδοτώντας διαρκώς μικρότερης ή μεγαλύτερης εμβέλειας ταξικές συγκρούσεις. Και ο κόσμος αυτός δεν θα δύσει, είτε ανατείλει ξανά ο πράσινος ήλιος είτε όχι.
Συντομευμένη εκδοχή του κειμένου δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΠΡΙΝ
Γιώργος Μουρμούρης
giorgismour@yahoo.gr
Twitter: GeorgeMourmour2