Το 11ο τεύχος του περιοδικού Yusra επιστρέφει με ένα ενδιαφέρον θέμα, αυτό της ροής και της αποθήκευσης των εμπορευμάτων στον λεγόμενο “καπιταλισμό της αποθήκης”.
Warehouse capitalism, corporate bigness, Jeff Bezos, εποίκηση του διαστήματος, περσόνες στα social media, διανομή εμπορευμάτων, εργαζόμενα στην Amazon, κουιροποίηση του τραύματος, αποθήκευση ταινιών σε αλατορυχεία: όλα μπαίνουν κάτω από το μικροσκόπιο του περιοδικού Yusra, με ένα τρόπο αρκούντως βιωματικό και αφαιρετικό.
Το φόρεμα της AOC στο Met Gala με το επιφανειακά αντικαπιταλιστικό μήνυμα “tax the rich”, τα memes που προέκυψαν και διαδόθηκαν μέσω του ίντερνετ και οι αναφορές στον καπιταλιστικό ρεαλισμό του Mark Fischer δίνουν την σκυτάλη σε αναφορές στον Μαρξ, τον Μπένγιαμιν και τον Χέντινγκερ ώστε πιο μετά να ασχοληθούμε με το bequeer ενώ πριν ακολούθησαν συνεντεύξεις εργαζομένων πχ σε επιχείρηση vertical farming. Γενικώς την ώρα που γίνεται μια πολιτική ανάλυση, παρεμβάλλονται κάποια memes ή κάποια λινκς, που προσδίδουν μια αρκετά gen-Z αισθητική που ξεχωρίζει και δίνει μια σύγχρονη προσέγγιση στο τι σημαίνει περιοδικό ποίκιλης ύλης. Επομένως ήταν σχεδόν επιβεβλημένη μια συζήτηση με την συντακτική ομάδα.
Πώς προέκυψε το κόνσεπτ του «καπιταλισμού της αποθήκης», δεδομένου ότι είναι ένα αρκετά αφαιρετικό θέμα με αρκετά ετερόκλητα στοιχεία;
Σε γενικές γραμμές, τα θέματα με τα οποία καταλήγουμε ν’ ασχοληθούμε έχουν βιωματικές αναφορές, αφορούν δηλαδή τη ροή της καθημερινότητας μέσα στην πόλη, στις δουλειές και τις διαπροσωπικές σχέσεις. Ο καπιταλισμός της αποθήκης λοιπόν, γεννήθηκε εξαιτίας ενός πρεκάριου καλοκαιριού μας σε μια αποθήκη με ηλεκτρολογικό εξοπλισμό, κάπου στο Αιγάλεω. Δουλεύοντας κάτω από συνθήκες υψηλού καύσωνα και βιώνοντας την επιθετική συμπεριφορά των αφεντικών που πέρασαν από την εποχή της ντόπιας κατασκευής-παραγωγής στην εποχή των εισαγωγών και της διανομής, θεωρήσαμε ότι η ασφυκτική εξάρτηση της πολιτικής και κοινωνικής οικονομίας από τις μεταφορές και από την κουλτούρα των logistics, άξιζε τον ιδρώτα μας, δηλαδή ένα σχετικό θεματικό τεύχος.
Μας φαίνεται ότι όση αφαίρεση κι αν χωράει στην κουβέντα για την οικονομία της αποθήκης, ο τρόπος που διαμορφώνονται τα καπιταλιστικά σχήματα αντικατοπτρίζει μια πραγματικότητα όπου η κυκλοφορία των εμπορευμάτων στη βάση εξαντλητικών μορφών εργασίας είναι η πρώτη προτεραιότητα στον πλανήτη. Οι αποθήκες, τα containers και οι οικονομίες που δημιουργούν οι ψηφιακές πλατφόρμες αποτελούν κατά τη γνώμη μας το μάτριξ των νέων πειθαρχήσεων που επαγγέλλεται περισσότερα άγχη και αγωνίες.
Μέσα από τις συνεντεύξεις με τα εργαζόμενα σε μεγάλες εταιρείες, ποια ήταν η αίσθηση σχετικά με τις συνθήκες εργασίας και την ανάγκη για συνδικαλισμό σε τόσο εντατικοποιημένους χώρους;
Πολύ καλή ερώτηση για πολλούς λόγους, κυρίως γιατί πιστεύουμε ότι η αίσθηση, τα συναισθήματα γενικά, είναι όπως έχει πει η Sarah Ahmed «κάθιδρες» έννοιες οι οποίες φτιάχνονται μέσα από σωματοποιήσεις, τριβές, τραύματα κλπ. Για να απαντήσουμε λοιπόν, θα λέγαμε τα εξής: καταρχήν η αίσθηση που εισπράξαμε από τα συνεντευξιαζόμενα ερχόταν από έναν συνδυασμό ταξικής συνείδησης και συγκρότησης σε σχέση με έμφυλα ζητήματα.
Οι συνθήκες εργασίας ποικίλουν από αποθήκη σε αποθήκη, από θέση σε θέση, σε γραμμές παραγωγής, ελέγχου, διανομής κλπ. Η εντατικοποίηση δεν έρχεται τις ίδιες ώρες για όλα, σε όλα τα σώματα, επίσης εμφανίζεται με διαφορετικό τρόπο κάθε φορά: π.χ. η εργασία σε αποθήκες της Amazon εντατικοποιείται στην αναλογία συσκευασίας per unit, ενώ σε άλλες αποθήκες τα εργαζόμενα υφίστανται ένα συνεχές monitoring και segregation που δημιουργεί την κουλτούρα «η δουλειά πρέπει να βγει γρήγορα από εσάς, asap». Αν θα έπρεπε να συνοψίσουμε την έννοια της εντατικοποίησης και το πως την αισθάνονται τα σημερινά πρεκάρι@, θα λέγαμε ότι αφορά όλη τη διάρκεια της ημέρας. Δεν υπάρχει πιο ασφυκτική αίσθηση από αυτήν της ψυχοσωματικής προετοιμασίας για να πας στη δουλειά.
Έτσι λοιπόν η ανάγκη για οργάνωση απέναντι στην εργοδοσία αλλά και σε ανώτερα διευθυντικά στρώματα παραμένει μια ανάγκη συλλογικοποίησης της εργασιακής αγωνίας και ένα μονοπάτι για διεκδικήσεις που αφορούν μισθό, ασφάλιση και καλύτερες συνθήκες. Οι σωματειακές υποδομές όταν υπάρχουν και είναι ενεργές, συγκρούονται και φέρνουν αποτελέσματα ή τουλάχιστον φέρνουν σε δύσκολη θέση τα πρωτόκολλα που έχουν προβλεφθεί για καταστολή εργατικών διεκδικήσεων.
Να προσθέσουμε και μια τελευταία αίσθησή μας. Το συνδικαλίζεσθαι ως πονοκεφάλιασμα αφεντικών δεν είναι πλέον η ανάγκη της φιγούρας του λευκού cis straight άνδρα αλλά αφορά περισσότερες ατομικότητες, έχει να κάνει μ’ ένα φάσμα ταυτοτήτων και φύλων – δείχνει ότι η σύνθεση του σύγχρονου εργατικού υποκειμένου δεν διεκδικεί μόνο καλύτερες συνθήκες εργασίας, σε μια παλιά πατριαρχική κοινωνία με προβλεπόμενους ρόλους, αλλά απαιτεί πολύ περισσότερες ανατροπές.
Η περιγραφή της γραμμής παραγωγής και της αλυσίδας της εκμετάλλευσης σε εταιρείες διανομής τύπου Amazon συν η προσπάθεια για εκμετάλλευση των πλουτοπαραγωγικών πηγών του διαστήματος από τον Jeff Bezos ή ακόμα και η εμμονή του με την αιωνιότητα και την κατασκευή ενός ρολογιού που θα λειτουργεί για 10000 χρόνια, δίνουν μια meta και συγχρόνως δυστοπική αισθητική σε αυτό το τεύχος. Ήταν κάπως ηθελημένο από μεριάς σας;
Το είπες εξαιρετικά. «Ήταν κάπως ηθελημένο». Από τη μία δεν θέλουμε κιόλας να γεμίζουμε με δυστοπία τις ψυχούλες μας και των υπολοίπ@ν, ήδη είμαστε φουλ επιβαρυμένα όλα. Από την άλλη, αν κάπως δεν αναγνωρίσουμε και αναγνωριστούμε μέσα στο ζόφο που ζούμε, αν δεν μοιραστούμε τον καθημερινό φόβο, το freeze, τους θυμούς μας και την επιθυμητική μας τρυφερή ματαιότητα, τότε τι άλλο μένει;
Οπότε ναι, για να το ελαφρύνουμε και λίγο, δεν μπορεί ο (κάθε) Bezos να τριπάρει με τέτοιο τρόπο στο πραγματικό και το φαντασιακό μας. Κάπως δεν θα τον παρακολουθούμε από μακριά και θα παθαίνουμε dissociation, έχουμε και μεις δικαίωμα στις δυστοπίες, έτσι όπως αυτοί έχουν δικαιώματα στις ουτοπίες.
Πώς πιστεύετε ότι έχει αλλάξει η έννοια του χώρου και της αποθήκευσης σε αυτή την φάση του καπιταλισμού, ή ακόμα πώς έχει επηρεαστεί η ροή εμπορευμάτων λόγω του λοκντάουν;
Εξαιτίας των λοκντάουν αλλά και γενικότερα του κορωνοϊού, υπάρχουν μεγάλες καθυστερήσεις στην κυκλοφορία του εμπορεύματος, για παράδειγμα εργοστάσια στην Κίνα λειτουργούν με εντελώς διαφορετικές ταχύτητες από πριν και ταυτόχρονα υπάρχουν τρομερές ουρές σε λιμάνια στις ΗΠΑ κ.λπ. Ένα μικρό παράδειγμα που μπορούμε να αναφέρουμε είναι ότι μιλώντας με έναν wholesaler (χονδρέμπορα) βιβλίων στη Βοστώνη μας είπε ότι είναι τόσο μεγάλο το κόστος από τις καθυστερήσεις που δεν υπάρχει κανένα νόημα να προσπαθήσει κανείς να στείλει κάτι αυτή την περίοδο σε μεγάλη ποσότητα από την Ευρώπη στις ΗΠΑ. Όλοι, μας είπε, το έχουν γυρίσει στο print-on-demand.
Αυτό που παρατηρούμε είναι ότι οι τιμές των προϊόντων (αλλά και των ίδιων των κοντέινερ) έχουν ανέβει, και συνεχίζουν να ανεβαίνουν, ενώ όσα άτομα εργάζονται σε μεταφορές και στην αποθήκευση προϊόντων έχουν να αντιμετωπίσουν απαιτήσεις για φοβερή εντατικοποίηση στην εργασία τους.
Από κει και πέρα, η συζήτηση για το που έχει οδηγηθεί η ιδέα της συσσώρευσης και αποθήκευσης προϊόντων και η πρακτική της μεταφοράς και κυκλοφορίας, είναι τεράστια. Υπάρχουν εξαιρετικά ενδιαφέρουσες θεωρητικές προσεγγίσεις (στο τεύχος αναφερόμαστε σε κάποιες απ’ αυτές), θα αρκεστούμε για τώρα να πούμε ότι τις τελευταίες δεκαετίες ζούμε τη φαντασίωση ενός κόσμου γεμάτου πλατφόρμες, υπεραποτελεσματικούς αλγόριθμους, δαιδαλώδη logistics και αδιάκοπες ροές από εμπορεύματα και πληροφορίες, που, όπως λέει ο Νίκος Βράντσης επιθυμούν να εγκιβωτίσουν συνολικά κάθε στοιχείο του κόσμου. Ταυτόχρονα ζούμε την πραγματικότητα μιας διαρκούς και ολοένα αυξανόμενης εξαθλίωσης των εργατών στον τομέα των μεταφορών, από τους ντελιβεράδες των μητροπόλεων, μέχρι τους αποθηκάριους και από τις αποθήκες διαλογής της amazon μέχρι τα εργοστάσια στην Κίνα.
Ποια ήταν εξ’αρχής η ιδέα για να αρχίσετε το Yusra; Ποιες ήταν οι δυσκολίες στην κυκλοφορία ειδικά με την συνθήκη των λοκντάουν;
Συμμετείχαμε ήδη παλιότερα σε διάφορα συλλογικά εγχειρήματα, είτε δημοσιογραφικά είτε πολιτισμικά (radiobubble, thecricket κ.α.). Άρα η διάθεση έτσι κι αλλιώς υπήρχε και είχε δοκιμαστεί σε άλλες προσπάθειες. Από το 2015/16 και για δυο τρία χρόνια σα να έγινε ένα διάλειμμα, – λίγο κουραστήκαμε, λίγο οι συνθήκες κρίσης τραβούσαν πια για χρόνια και είχαμε αγχωθεί και εξαντληθεί και φτωχοποιηθεί (τι να λέμε δηλαδή, διαλυθήκαμε εντελώς ας είμαστε ειλικρινείς). Το καλοκαίρι του 2018 όμως κάπως κάτσαμε ξανά κάτω και συζητήσαμε ότι τώρα θα θέλαμε κάτι να κάνουμε. Πάνω στη βάση αυτών των επιθυμιών (να γράψουμε, να συζητήσουμε με συγκεκριμένο τρόπο για συγκεκριμένα ζητήματα, να βρεθούμε με άλλα άτομα, να ασχοληθούμε με κάτι που να ‘ναι έντυπο και όχι πάλι online), σιγά σιγά αρχίσαμε να χτίζουμε την ιδέα του περιοδικού.
Με το λοκντάουν, το ένα βασικό πρόβλημα ήταν η διανομή. Τα καταστήματα που δε λειτουργούσαν, ο κόσμος που δεν κυκλοφορούσε πολύ έξω, το γεγονός ότι όλοι έψαχναν (και ψάχναμε) περιεχόμενο στο δίκτυο. Το άλλο ζήτημα ήταν ότι και εμείς (όπως τα περισσότερα άτομα) ήμαστε κάπως μουδιασμένοι, αγχωμένοι και πιεσμένοι. Δεν ξέραμε τι ακριβώς θέλαμε να πούμε και να συζητήσουμε, για ποια ζωή να γράψουμε, πως ακριβώς να πιάσουμε τα πράγματα. Απ’ τη μια υπήρχε όλο αυτό που συνέβαινε παγκόσμια (είτε μιλάμε για το καθαρά ιατρικό μέρος, είτε για το κομμάτι της πολιτικής διαχείρισης της πανδημίας είτε και για τα δύο μαζί). Ακόμα περισσότερο στην Ελλάδα ξεδιπλωνόταν η (κλάσικ) αστυνομική/κατασταλτική λύσσα ως απάντηση σε κάθε ερώτηση. Απ’ την άλλη, υπήρχε ο στοχασμός μπροστά στο slow down, η παρατήρηση του πως κοινωνικοποιούμασταν και συνδεόμασταν (αν τα καταφέρναμε να το κάνουμε), το άγχος (και η λαχτάρα) να ζήσουμε, η υπερκατανάλωση σειρών/βιβλίων/κουλτούρας, η alt right επίθεση, η αυξανόμενη αίσθηση οικονομικής ανασφάλειας για αυτό που έρχεται, η διερώτηση για το πως θα μοιάζει το μέλλον μετά απ’ όλο αυτό, το αλλαγμένο αστικό τοπίο, οι μοναξιές, μια αίσθηση pause.
Πώς θα μπορούσατε να συνδέσετε το corporate bigness αυτού του τεύχους με αυτό των sexual desires που θα αφορά το επόμενο τεύχος;
σύνδεση βρίσκεται στον τρόπο που κάθε φορά σκεφτόμαστε και σχεδιάζουμε το κάθε τεύχος. Οι θεματικές προκύπτουν από τις συζητήσεις που έτσι κι αλλιώς κάνουμε, κι από ζητήματα που επανέρχονται γιατί μας απασχολούν, γιατί κάτι σχετικό καινούριο (ή παλιό) διαβάσαμε και ακούσαμε και θέλουμε να το αναλύσουμε και να διαβάσουμε τι έχουν να γράψουν διάφορα άτομα που εκτιμάμε και με τα οποία συνδεόμαστε. Οι αποθήκες μας απασχόλησαν γιατί εργασιακά ο ένας βρέθηκε σε μια αποθήκη και ο άλλος κάπως έμπλεξε λίγο περισσότερο με το amazon. Στο θέμα των σεξουαλικών επιθυμιών φτάσαμε από ένα συνδυασμό πραγμάτων. Ένα βιβλίο της Amia Srinivasan που διαβάσαμε, ο τρόπος που βλέπουμε και νιώθουμε την πανδημία να επιδρά στις επιθυμίες, ο alt right λόγος που κερδίζει έδαφος στην Ελλάδα και έρχεται να κολλήσει με παραδοσιακές συντηρητικές ρητορικές, η συζήτηση που εξαιτίας του metoo, των καταγγελιών και των επίμονων προσπαθειών που γίνονται από πολλές φεμινιστικές συλλογικότητες έχει ανοίξει σε όλα τα πεδία, η διερεύνηση ριζοσπαστικών και απελευθερωτικών δυνατοτήτων και ταυτόχρονα η διαρκής αποικιοποίηση ιδεών και συναισθημάτων από τον καπιταλισμό, η διάθεση να προσεγγίσουμε πολλαπλότητες, αντιφάσεις, πεποιθήσεις και πρακτικές, όπως τις συναντάμε σε συζητήσεις μεταξύ μας, αλλά και στο δημόσιο λόγο.
Περιεχόμενα
Δεν ονειρεύομαι την εργασία – η εργασία με σκοτώνει
Ανθή Ραζή
Καλωσήρθατε στη σχολή κλόουν
Κώστας Αρβανίτης
Warehouse Capitalism
Χρήστος Σύλλας
Περί διάφορων ειδών αποθήκευσης και μεταφοράς ή ο κόσμος σήμερα και αύριο
Δημήτρης Μ. Μόσχος
Το κεφάλι του Δράκου
Αγγελίνα Σταβέλα
It’s always day one
Σπύρος Παπαδόπουλος
Η κρίση των κοντέινερ
Αγγελική Μπούμπουκα
Πού πάνε οι ταινίες όταν πεθαίνουν;
Αλέξανδρος Παπαγεωργίου
Το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον μέσα σε μια αποθήκη
Γιάννης Μόσχος
Ένα σωρό πράγματα
Ελένη Κατωπόδη
Κάτι να φας όταν δεν έχεις τι να φας
Νίκος Πολύζος
Συμφωνίες της μητρόπολης
Ναταλί Φύτρου
[σκατά φουξ]
Γιώτα Τεμπρίδου
Jackie Wang, Τρία ποιήματα
Μετάφραση: Ελένη Μπούρου
Κυριάκο γύρνα πίσω ή έστω τηλεφώνα (εκτός αν δε θες)
Σπύρος Παπαδόπουλος
Τι ακούει iportasu στο bequeer: covid edition
[απόσπασμα από τα προσφάτως ανακαλυφθέντα ημερολόγια για τη Μυρτιά]
Yoma Mot
Παλιμψηστικές Ιστορίες: Πραγματικές και Φανταστικές Συζητήσεις για το Κουήρνες, τις Μητέρες και τη Μνήμη στην Αίγυπτο
Hend M., Μετάφραση Άννη Σιμάτη