Στις 3 Απριλίου 2023 η BC Partners, ένα εκ των μεγαλύτερων βρετανικών funds που μέσω της United Group ελέγχει στην Ελλάδα τη Nova, ανακοίνωνε την εξαγορά του ΙΕΚ Ακμή και του Metropolitan College. Επρόκειτο για ένα από τα σημαντικότερα ως την εποχή εκείνη deals στον τομέα της ελληνικής ιδιωτικής εκπαίδευσης – είχε προηγηθεί έναν χρόνο πριν η υπογραφή συμφωνίας μεταξύ των εκπαιδευτηρίων Δούκα και της Premia Properties, στο πλαίσιο της οποίας η επενδυτική εταιρεία θα αποκτούσε τις εγκαταστάσεις των Εκπαιδευτηρίων στο Μαρούσι και κατόπιν θα τις μίσθωνε πίσω στην ιδιωτική σχολή για δεκαπέντε έτη, με την πλευρά Δούκα να διατηρεί δικαίωμα επαναγοράς τους.
Διαβάστε επίσης: Πλημμύρες – Υπάρχει κίνδυνος για εικόνες Βαλένθια στην Αττική;
Οι εξελίξεις του 2024 ωστόσο, θα επισκίαζαν κάθε προηγούμενο όσον αφορά τα deals στην ελληνική ιδιωτική εκπαίδευση, καθώς εντός του Σεπτεμβρίου ανακοινώθηκε η είσοδος του διεθνούς ομίλου ιδιωτικών σχολείων Inspired Education Group, του λιβανεζοβρετανού επιχειρηματία Nadim M. Nsouli, αρχικά στη σχολή Μωραΐτη και κατόπιν στα εκπαιδευτήρια Κωστέα Γείτονα (CGS). Με τη CGS ήδη από τον Μάιο να έχει προχωρήσει σε υπογραφή σύμβασης με τη Lamda Development για την ανάπτυξη νέου εκπαιδευτικού ιδρύματος στο Ελληνικό. Στην ίδια υπό ανάπλαση περιοχή όπου σχεδιάζεται η δημιουργία του πρώτου ιδιωτικού πανεπιστημίου στην Ελλάδα από το (ιδιωτικό) Πανεπιστήμιο Λευκωσίας και τη Hellenic Healthcare Group, που ελέγχεται από το διεθνές επενδυτικό fund CVC.
Το ερώτημα προκύπτει αβίαστα: Γιατί μεγάλα funds και άλλοι ισχυροί επιχειρηματικοί «παίκτες» επενδύουν στην ελληνική ιδιωτική εκπαίδευση;
Το θεσμικό πλαίσιο: 4+1 βήματα
Για τον Γιώργο Χριστόπουλο, πρόεδρο της Ομοσπονδίας Ιδιωτικών Εκπαιδευτικών Λειτουργών Ελλάδος (ΟΙΕΛΕ) και γνώστη των τεκταινομένων στην ιδιωτική εκπαίδευση, η επενδυτική κινητικότητα οφείλεται στο ευνοϊκό θεσμικό πλαίσιο που έχει δημιουργηθεί για τους επιχειρηματίες που δραστηριοποιούνται στον εν λόγω κλάδο.
«Διανύουμε μια περίοδο αποκαθήλωσης του δημόσιου σχολείου και πανεπιστημίου μέσω της υποχρηματοδότησης και των συγχωνεύσεων, την ίδια ώρα που δημιουργούνται οι ιδανικές συνθήκες για την επιχειρηματική δραστηριότητα αφενός με την άρση της εποπτείας των ιδιωτικών σχολείων από την πολιτεία και αφετέρου με τη θεσμοθέτηση της ελάχιστης βάσης εισαγωγής, που δημιουργεί πελατεία για τους ιδιώτες», μας λέει, κάνοντας λόγο για «4+1» παρεμβάσεις της κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας που οδηγούν σε απαξίωση τη δημόσια εκπαίδευση.
Πρώτο βήμα, όπως περιγράφει, αποτέλεσε η ψήφιση του ν. 4653/2020, το άρθρο 50 του οποίου εξομοιώνει τους τίτλους των κολεγίων με τα πτυχία των ΑΕΙ. Δεύτερο, η ψήφιση του ν. 4713/2020 για την ιδιωτική εκπαίδευση, ο οποίος προέβλεπε σειρά διατάξεων που διαλύουν τις εργασιακές σχέσεις των εκπαιδευτικών, μετατρέποντάς τους «σε απλούς υπαλλήλους – διεκπεραιωτές που βάζουν “άριστους” βαθμούς και δεν ελέγχουν ουσιαστικά ενδοσχολικές εξετάσεις υπό τον φόβο της απόλυσης». Τρίτο βήμα αποτέλεσε η καθιέρωση της Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής η οποία «εγγυάται πως τουλάχιστον 25.000 μαθητές θα βρίσκονται πλέον κάθε χρόνο εκτός πανεπιστημιακής εκπαίδευσης», κατευθυνόμενοι σε ΙΕΚ και Κολέγια, ενώ τέταρτο βήμα αποτέλεσε η θέσπιση της δυνατότητας ίδρυσης ιδιωτικών πανεπιστημίων, παρακάμπτοντας το άρθρο 16 του Συντάγματος.
Ένα πέμπτο και πλέον αποφασιστικό βήμα για την αποσάθρωση της δημόσιας εκπαίδευσης, υπογραμμίζει ο Γιώργος Χριαστόπουλος, θα αποτελέσει η σχεδιαζόμενη καθιέρωση της «ελεύθερης γονεϊκής επιλογής σχολείου», μέτρο που «έχει διαλύσει όπου εφαρμόστηκε τα δημόσια εκπαιδευτικά συστήματα». Ο ίδιος κάνει λόγο για άμεσο κίνδυνο «επί της ουσίας κατάργησης του δημόσιου σχολείου και πλήρους υποκατάστασής του από ένα ημι-ιδιωτικό σύστημα εκπαίδευσης, παρόμοιο με αυτό της Βρετανίας».
Μια παράδοξη εξαίρεση
Οι «4+1» αυτές νομοθετικές ρυθμίσεις επιτρέπουν πλέον, όπως επισημαίνει η ΟΙΕΛΕ, τη δημιουργία «all inclusive» εκπαιδευτικών δομών «που θα ξεκινούν από την προσχολική αγωγή και θα φτάνουν μέχρι την ανώτατη εκπαίδευση». Για να συμβεί όμως αυτό απαιτείται να αρθούν όποια εμπόδια θα μπορούσαν να διακόψουν την ομαλή ροή μαθητών – σπουδαστών (και πελατών) από την ιδιωτική δευτεροβάθμια προς την ιδιωτική τριτοβάθμια εκπαίδευση. Τέτοια εμπόδια θα μπορούσαν να αποτελούν, για παράδειγμα, οι πολυάριθμες εξετάσεις στο Λύκειο, καθώς οι μαθητές καλούνται να εξεταστούν επί τρία συναπτά έτη μέσω «Τράπεζας Θεμάτων» και κατόπιν να ανταπεξέλθουν στη δοκιμασία των πανελλαδικών εξετάσεων, περνώντας τον «σκόπελο» της Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής (ΕΒΕ).
Μπορεί να φαντάζει παράδοξο, ακόμα και απίστευτο, όμως το θεσμικό πλαίσιο που θεσπίστηκε τα τελευταία χρόνια αντιμετωπίζει πράγματι διαφορετικά τους μαθητές του ιδιωτικού και του δημόσιου σχολείου. Η διαφορετική αυτή αντιμετώπιση αποτυπώνεται κυρίως στο άρθρο 147 (φοιτητές με δικαίωμα εγγραφής – Μητρώο φοιτητών και Αξιολόγηση – Αποφοίτηση) του νόμου 5094/2024 για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια.
Συγκεκριμένα, το εν λόγω άρθρο ορίζει ότι δικαίωμα εγγραφής στα ιδιωτικά πανεπιστήμια έχουν (αντιγράφουμε από το ΦΕΚ) «οι Έλληνες ή αλλοδαποί πολίτες κάτοχοι απολυτηρίου Γενικού Λυκείου (ΓΕ.Λ.) ή Επαγγελματικού Λυκείου (ΕΠΑ.Λ.) με μέσο όρο στα τέσσερα (4) πανελλαδικά εξεταζόμενα μαθήματα τους μεγαλύτερο ή ίσο με την ελάχιστη βάση εισαγωγής (…)», αλλά και «οι κάτοχοι διεθνών απολυτήριων [σ.σ.,η υπογράμμιση δική μας] τίτλων Δ.Ε. που χορηγούνται από σχολεία της ημεδαπής ή της αλλοδαπής (…)».
Κατ’ ευθείαν στο (ιδιωτικό) Πανεπιστήμιο, αλλά επ’ αμοιβή
Όπως εξηγούσε αναλυτικά πρόσφατο ρεπορτάζ των Reporters United, ως «διεθνές απολυτήριο» φωτογραφίζεται το International Baccalaureate (IB), το οποίο χορηγούν έναντι αδράς αμοιβής 15 κορυφαία ελληνικά ιδιωτικά σχολεία. Το εν ισχύ νομοθετικό πλαίσιο δηλαδή ορίζει ότι για να εισαχθούν οι μαθητές των δημόσιων σχολείων στα ΑΕΙ πρέπει να έχουν δώσει πανελλαδικές εξετάσεις και να περάσουν τον «σκόπελο» της ΕΒΕ, ενώ οι μαθητές των ακριβών ιδιωτικών σχολείων εισάγονται μόνο με το International Baccalaureate που χορηγούν τα ίδια τα σχολεία τους.
Δεν αποκλείεται δε μελλοντικά πλάι στο ΙΒ να προστεθούν και άλλα απολυτήρια που θα χορηγούν ιδιωτικά σχολεία, επιτρέποντας πλέον την ανεμπόδιστη ροή όσων μαθητών πληρώνουν, από τη δευτεροβάθμια στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Ήδη η ΟΙΕΛΕ σε ανακοίνωσή της κάνει λόγο για πληροφορίες που θέλουν να βρίσκονται εν εξελίξει ζυμώσεις προς «μετατροπή ορισμένων σχολείων (που βρίσκονται υπό τον έλεγχο funds) σε “διεθνή”, με έναν βασικό κορμό 4-5 αντικειμένων να διδάσκονται στα ελληνικά και όλα τα υπόλοιπα στα αγγλικά». Σύμφωνα πάντα με τις πληροφορίες που επικαλείται η ΟΙΕΛΕ, «θα δοθεί η δυνατότητα, στο πλαίσιο “αυτονόμησης” των σχολείων, να δίδονται απολυτήρια αναγνωρισμένα από το κράτος, ακόμη και αν δεν ακολουθούν το επίσημο αναλυτικό πρόγραμμα του Υπουργείου Παιδείας». Με την Ομοσπονδία να σχολιάζει ότι «αν αυτό ισχύει, θα πρόκειται για συνταγματικό πραξικόπημα που θα φέρει ραγδαίες ανακατατάξεις στο σύνολο της εκπαίδευσης» καθώς «καταργείται επί της ουσίας το εθνικό απολυτήριο Λυκείου και μετατρέπεται σε μια χαλαρή πιστοποίηση, χωρίς ουσιαστική εποπτεία της πολιτείας».
Στο φροντιστήριο από το Δημοτικό
Ο ιδιωτικός τομέας δεν επεκτείνεται μόνο προς την τριτοβάθμια εκπαίδευση, αλλά και προς την πρωτοβάθμια. «Τα “κέντρα μελέτης” που αφορούν το Δημοτικό ανθούν» μας λέει η αντιπρόεδρος του ΣΕΦΚ, του κλαδικού σωματείου των εργαζομένων στην ιδιωτική εκπαίδευση, Κωνσταντίνα Θεοχαροπούλου. «Ακόμα και τα μικρά παιδιά πηγαίνουν σε φροντιστήρια που τα διαβάζουν για την επόμενη ημέρα. Είναι μια τάση που εμφανίστηκε μετά τον κορωνοϊό και συνδέεται μεταξύ άλλων με τις πολλές ώρες εργασίας των γονιών, που δεν τους αφήνουν χρόνο να βοηθήσουν τα παιδιά τους.» Την τάση αυτή άλλωστε φαίνεται πως ενισχύει το ολοένα και δυσκολότερο περιβάλλον στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, με τις επιμένουσες ελλείψεις εκπαιδευτικών και τις συγχωνεύσεις τμημάτων.
Το ρεύμα προς τα φροντιστήρια αυξάνεται και στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, καθώς ήδη από το γυμνάσιο οι έφηβοι προετοιμάζονται για τον εξεταστικό «στίβο» του Λυκείου που, όπως προαναφέρθηκε, περιλαμβάνει τρεις σχολικές χρονιές με εξετάσεις μέσω «Τράπεζας Θεμάτων» συν τις πανελλαδικές εξετάσεις με την ΕΒΕ. Αξίζει δε να σημειωθεί πως, παρά την αυξημένη ζήτηση υπηρεσιών, οι μισθοί των εργαζομένων στα φροντιστήρια παραμένουν καθηλωμένοι στα 8,5 ευρώ την ώρα μεικτά, ενώ οι εργοδότες του κλάδου φέρονται να αρνούνται να προσέλθουν σε διαπραγματεύσεις για την υπογραφή Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας.
Οι αριθμοί
Ποιος είναι ο αριθμός των μαθητών που φοιτούν στα ιδιωτικά γυμνάσια και λύκεια; Βάσει των επίσημων στοιχείων της ΕΛΣΤΑΤ, ο αριθμός τους αυξήθηκε θεαματικά τα τελευταία χρόνια – αν και παράγοντες του κλάδου επισημαίνουν ότι ακόμα βρίσκεται χαμηλότερα από τα προ κρίσης επίπεδα. Στα ιδιωτικά γυμνάσια ο αριθμός των μαθητών αυξήθηκε από 16.098 τη σχολική χρονιά 2018-2019 σε 20.335 τη χρονιά 2021-2022. Στα δε ιδιωτικά λύκεια, ο αριθμός τους αυξήθηκε από 14.615 τη σχολική χρονιά 2018-2019, σε 16.871 το 2021-2022.
Η αυξητική αυτή τάση άλλωστε πριμοδοτείται ποικιλοτρόπως από το ευνοϊκό – για τους ιδιώτες – θεσμικό πλαίσιο, κορωνίδα του οποίου αποτελεί η δυνατότητα ίδρυσης ιδιωτικών πανεπιστημίων. Αλλά και, αντιστρόφως, από την απαξίωση (ελλείψεις εκπαιδευτικών, πολυάριθμα τμήματα, υποδομές σε κακή κατάσταση κλπ) της δημόσιας παιδείας. Ένα δίπολο που, για τον Γιώργο Χριστόπουλο της ΟΙΕΛΕ, αποτελεί συνειδητή κυβερνητική πολιτική: «Ο διπλός στόχος κυβέρνησης και επιχειρηματιών είναι αφενός η επέκταση της τυπικής ιδιωτικής εκπαίδευσης (από νηπιαγωγείο ως Λύκειο) από το ισχνό (κατά την εκτίμησή τους) 7% σε επίπεδα Κύπρου (πάνω από 20%), αφετέρου η σταδιακή αντικατάσταση του δημόσιου Πανεπιστημίου από ιδιωτικές δομές», σημείωνε ο ίδιος σε συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε στο πλαίσιο της 88ης Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης.
«Το πλάνο είναι πράγματι να δημιουργηθούν εκπαιδευτικές δομές που θα καλύπτουν από τη νηπιακή ηλικία μέχρι το πανεπιστήμιο» συμφωνεί η Κωνσταντίνα Θεοχαροπούλου, τονίζοντας ότι αν η προοπτική αυτή υλοποιηθεί θα επηρεάσει βαθιά τη συγκρότηση της προσωπικότητας των νέων. «Οι αλλαγές αυτές δεν αφορούν μόνο τον τρόπο διδασκαλίας αλλά και την πειθάρχηση και τις κοινωνικές σχέσεις», καταλήγει.
Γιώργος Μουρμούρης
giorgismour@yahoo.gr