Έφτασα στην πλατεία Αμερικής λίγο μετά τις 11:00. Κυριακή του Γενάρη με τσουχτερό κρύο, το τελευταίο πράγμα που θα περίμενε κανείς στην ξεχασμένη – για πολλούς Αθηναίους – πλατεία που άλλοτε ονομαζόταν Ανθεστηρίων και παλαιότερα Αγάμων, θα ήταν η πρόβα από μια Ανοιχτή Ορχήστρα.
Και όμως, κάποιοι μουσικοί βρίσκονταν ήδη εκεί. Σε έναν κύκλο άκουγαν για την ιστορία της περιοχής και την πλατείας που «στην Κατοχή πουλούσαν λάδι οι μαυραγορίτες». Και ήταν μόνο λίγα από τα μέλη της Ανοιχτής Ορχήστρας που εκείνο το πρωί της Κυριακής, 23 Ιανουαρίου, περιηγούνταν στα στενά των Πατησίων, μαθαίνοντας για την ιστορία της περιοχής της οποίας την κεντρική πλατεία σύντομα θα ζωντάνευαν με μουσική.
Δεν ήταν η πρώτη φορά που η Ανοιχτή Ορχήστρα θα πραγματοποιούσε εμφάνιση σε συνοικιακή πλατεία της Αθήνας. Ανοιχτές πρόβες είχαν ήδη πραγματοποιηθεί σε πλατεία Βικτώριας, Παγκράτι, Πέραμα. Πρόκειται για μία ιδέα που προέκυψε κατά τη διάρκεια γενικής συνέλευσης της Ορχήστρας, και τέθηκε άμεσα σε εφαρμογή. Σε μία από τις πολλές ανοιχτές συνελεύσεις στις οποίες, ανά τακτά χρονικά διαστήματα, αποφασίζονται δράσεις, εκδηλώσεις και πρωτοβουλίες με σχεδιασμό σε βάθος τριμήνου.
η αρχη εγινε στα προπυλαια
Η Ανοιχτή Ορχήστρα είναι «ώριμο τέκνο» του μακρόσυρτου δεύτερου lockdown. Το μεσημέρι της Κυριακής, 25 Απριλίου του 2021, περίπου 300 μουσικοί και χορωδοί κατέκλυαν τα Προπύλαια του Πανεπιστημίου Αθηνών, σε μια μουσική διαμαρτυρία ενάντια στην αστυνομοκρατία, την καταστολή αλλά και την εξαίρεση των καλλιτεχνών, έως τότε, από οποιοδήποτε προνοιακό βοήθημα. Support Art Workers: Ήταν μια κινητοποίηση που έπιανε το νήμα αντίστοιχων παρεμβάσεων στη Χιλή και το Παρίσι. Οι εικόνες που καταγράφηκαν στην Αθήνα, ταξίδεψαν μέσω του διαδικτύου σε ολόκληρο τον κόσμο.
Η έκρηξη δημιουργικότητας που καταγράφηκε εκείνη την Κυριακή στα Προπύλαια, δεν θα μπορούσε να μείνει χωρίς συνέχεια. Σιγά σιγά, η αυθόρμητη εκείνη πρώτη διαμαρτυρία μετασχηματίστηκε σε μια Ανοιχτή Ορχήστρα με 2.000 μέλη στο σχετικό facebook group εκ των οποίων τουλάχιστον 100 μουσικοί συμμετέχουν τακτικά στις πρόβες, κάθε Κυριακή στον λόφο του Φιλοπάππου, και τις δράσεις σε διάφορες γειτονιές της πρωτεύουσας.
«Στην Αθήνα πρώτη φορά βλέπω κάτι τέτοιο»
Η ώρα περνούσε στην πλατεία Αμερικής και είχα πάρει ήδη τον πρώτο καφέ από την «ζεστή γωνιά», που είχαν φροντίσει να δημιουργήσουν μέλη της Ορχήστρας. Περαστικοί, ντόπιοι και μετανάστες, σταματούσαν κοιτώντας απορημένοι το ξαφνικό ζωντάνεμα της ξεχασμένης, μακριά από την τουριστική «βιτρίνα» της πόλης, πλατεία της «πίσω αυλής» της πρωτεύουσας. «Στην Αθήνα πρώτη φορά βλέπω κάτι τέτοιο», μας είπε νεαρή κάτοικος της περιοχής. Κάποιοι παίρνουν έναν καφέ από τη «ζεστή γωνιά», άλλοι ρωτούν πότε θα παίξει η ορχήστρα. Είναι πρόθυμοι να περιμένουν ως το μεσημέρι.
Οι μουσικοί της Ανοιχτής Ορχήστρας που λίγο νωρίτερα είχαν συγκεντρωθεί στην πλατεία Αμερικής, μετά την ξενάγηση στα Πατήσια, είχαν τώρα διασκορπιστεί σε μικρές πλατείες, ανοίγματα και οικόπεδα μέσα στον αστικό ιστό. Χωρισμένοι ανά οικογένεια οργάνων, θα δούλευαν ξεχωριστά τα κομμάτια που ακολούθως θα ερμήνευαν όλοι μαζί από κοινού.
Στο πάρκο κυπρου & πατησιων
Τα κρουστά και τα χάλκινα είχαν συγκεντρωθεί στο πάρκο Κύπρου και Πατησίων, του οποίου το παρελθόν θυμίζει μια πλακέτα επί της κεντρικής λεωφόρου. Και στις δύο οικογένειες οργάνων, ένας/μία επικεφαλής συντόνιζαν τους υπόλοιπους μουσικούς. Επικεφαλής που σύντομα θα μετατρέπονταν και οι ίδιοι σε ερμηνευτές, αφού ο ρόλος τους μακράν απέχει από την ιεραρχία και την εξουσία του μαέστρου, στις συμφωνικές ορχήστρες. Στην Ανοιχτή Ορχήστρα, οι συντονιστές είναι και συντονιζόμενοι, ερμηνευτές μετατρέπονται σε συντονιστές, και το αντίστροφο.
Το κλισέ «άνθρωποι όλων των ηλικιών» αποτελεί μια πραγματικότητα για την Ανοιχτή Ορχήστρα. Νέοι και νέες, μεσήλικες, άνθρωποι με πτυχία στη μουσική και άλλοι που εδώ έπιασαν στα χέρια τους μουσικό όργανο για πρώτη φορά μετά το σχολείο, συνυπάρχουν αρμονικά με ενοποιητικό στοιχείο τη συλλογικότητα και την συνάρθρωση θεωρίας και πράξης.
επιστροφη στην πλατεια αμερικησ
Στις 13:00 οι μουσικοί που είχαν διαχυθεί στον αστικό ιστό άρχισαν να συγκεντρώνονται ξανά στην πλατεία Αμερικής, που για τις επόμενες ώρες θα άνθιζε ξανά. Πραγματικά: Μέλη της Ανοιχτής Ορχήστρας είχαν ζωγραφίσει λουλούδια για να διακοσμήσουν την άλλοτε πλατεία Ανθεστηρίων.
Στο ρεπερτόριο αυτής της Κυριακής, μεταξύ άλλων, ο Καϊξής και το -ανοιχτό ερώτημα- Which Side Are You On. Ακόμη, το Danser Encore («να χορέψουμε ξανά»), ένα γαλλικό τραγούδι για τον χορό που τόσο έχει λείψει τα χρόνια της πανδημίας, αλλά και την γαλλόφωνη αφρικανική κοινότητα που κατοικεί και κρατά ζωντανή, μαζί με ντόπιους, μετανάστες και πρόσφυγες, την εγκαταλελειμμένη από τη περίφημη «μεσαία τάξη» άλλοτε μεσουρανούσα γειτονιά των αθηναϊκών προαστίων.
χορευουν ξανα, χορευουν ακομα
Η γενική δοκιμή ξεκινά. Οι οικογένειες οργάνων, με πειράγματα και αστεία παίρνουν τις θέσεις τους. Ένα ημικύκλιο διαμορφώνεται, με τον «μαέστρο»-συντονιστή στη μέση. Σύντομα τον κύκλο θα ολοκληρώσει η χορωδία, και οι δύο μαέστροι-συντονιστές, ώμο-με-ώμο θα ανάψουν το φιτίλι για να πάρει η πλατεία φωτιά: Ο ήλιος έχει ζεστάνει, ο χειμωνιάτικος ουρανός είναι πεντακάθαρος. Περαστικοί, άλλοι μόνοι τους και άλλοι σε παρέες, ηλικιωμένοι Έλληνες, νεαροί μετανάστες, άνθρωποι στα μπαλκόνια, άλλοι με τα κινητά στη live μετάδοση, προσπαθούν να καταγράψουν κάτι από την ενέργεια που άξαφνα πλημμύρισε την πλατεία.
Nous, on veut, continuer à danser encore
Voir nos pensées enlacer nos corps
Passer nos vies sur une grille d’accords
Oh, non, non, non, non, non, non
Εμείς, θέλουμε να συνεχίσουμε να χορεύουμε ξανά
Δείτε τις σκέψεις μας να αγκαλιάζουν το σώμα μας
Περνάμε τη ζωή μας σε ένα γράφημα συγχορδιών
Η πρόβα τελειώνει, το φως από την πλατεία σβήνει – και ας είναι ακόμη μεσημέρι. Ένας μετανάστης ευχαριστεί στα γαλλικά τους μουσικούς της Ανοιχτής Ορχήστρας. Τα μέλη της φροντίζουν να μη συνεχιστεί το «τζαμάρισμα» στην πλατεία, αφού είναι πια προχωρημένο μεσημέρι. Το ραντεβού δίνεται για την επόμενη Κυριακή στου Φιλοπάππου. Για να χορέψουν ξανά.
Κείμενο-φωτογραφίες-βίντεο: Γιώργος Μουρμούρης
giorgismour@yahoo.gr
Twitter: GeorgeMourmour2