Ανασκόπηση της φετινής κινηματογραφικής χρονιάς μέσα από 7 ταινίες, μαζί με κάποιες άλλες που μας κίνησαν το ενδιαφέρον.
Dune
Η βασική πλοκή περιστρέφεται γύρω από τον Πολ Ατρείδη (Τιμοτέ Σαλαμέ), γιο του Δούκα και πρόσφατα αναγγελθέντα φεουδάρχη του Αράκις, ενός πλανήτη πλούσιου σε αποθέματα του Μπαχαρικού, μιας ουσίας με πολλές χρήσεις αφού προσφέρει μακροζωία, υπερφυσικές δυνάμεις αλλά και τη δυνατότητα διαστρικών ταξιδιών. Η προσφορά όμως περιλαμβάνει την εξόντωση των τοπικών Χαρκόνεν, των απολίτιστων φτωχοδιάβολων που πλούτισαν πουλώντας το Μπαχαρικό. Η σκηνή της απόβασης στον έρημο πλανήτη έχει ευθείες αναφορές με την απόβαση των Αμερικανών στην Μέση Ανατολή την ίδια εποχή που γράφτηκε το μυθιστόρημα και όχι άδικα. Η απόβαση στην Γη της Επαγγελίας και η αποδοχή του Πολ ως Μεσσία που πραγματεύεται η ταινία εφαρμόζει πλήρως πάνω στο ιδεολόγημα της αμερικάνικης κυβέρνησης την δεκαετία του ’60. Ωστόσο εδώ κυριαρχεί το μεταφυσικό στοιχείο, οπότε παράλληλα με την διαδοχή και την διοίκηση του Αράκις, ο Πολ κληρονομεί κάποιες υπερφυσικές δυνάμεις και σαν τραγικός Ατρείδης προσπαθεί να προλάβει το μέλλον πριν καταστραφεί το περιβάλλον. Η μυσταγωγική κατάβαση στον εσωτερικό κόσμο του πρωταγωνιστή, αποκτά διαστάσεις σαιξπηρικού δράματος, ενώ παράλληλα μαίνεται ένας πόλεμος για το μονοπώλιο του «μπαχαρικού», παρόμοιο μονοπώλιο με αυτό της αποικιοκρατικής Αγγλίας τον 18ο αιώνα με τις Ανατολικές Ινδίες. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και η ταξική διαστρωμάτωση, με διάφορους μικροεμπόρους που προμηθεύονται το «μπαχαρικό» σε χαμηλότερη τιμή του μονοπωλίου να αντιστέκονται ενάντια στους ευγενείς, οι οποίοι βασίζονται σε πληθυσμούς με καθεστώς ημι-σκλαβιάς να το εξορύξουν κάτω από επικίνδυνες συνθήκες.
Promising Young Woman
Στην πραγματικότητα, στις ταινίες εκδίκησης συνήθως πρωταγωνιστούν άντρες με ελάχιστες εξαιρέσεις στην ποπ κουλτούρα, όπως το Kill Bill του Quentin Tarantino. Έτσι η Cassandra που παράτησε το μεγάλο της όνειρο –την ιατρική- μετά την μη απόδοση δικαιοσύνης για τον βιασμό της φίλης της μέσα στο campus, κάθε βράδυ έχει αποκτήσει μια διαφορετική συνήθεια: μετά το τέλος της βάρδιάς της στο μέτριο καφέ που δουλεύει, παριστάνει την μεθυσμένη γυναίκα σε μπαρ προκειμένου να την προσεγγίσουν νεαροί άντρες και να την εκμεταλλευτούν. Η ταινία αναδεικνύει με κάθε τρόπο την σημασία της συναίνεσης αλλά και τον τρόπο που λειτουργεί το τραύμα, μετατρέποντας τελικά την πρωταγωνίστρια σε μια αντι-ηρωίδα. Παράλληλα, μέσα από τέτοια περιστατικά προβάλλεται η τοξική και χειριστική συμπεριφορά νέων αντρών που με το πρόσχημα ενός «ιπποτισμού» λειτουργούν ωφελιμιστικά μέχρι να αποσπάσουν αυτό που θέλουν, αδιαφορώντας ακόμα και αν το θύμα έχει τις αισθήσεις του. Για την Αμερική αυτό είναι μια χιλιοειπωμένη ιστορία, που μέχρι πρότινος έμενε στους τέσσερις τοίχους του δωματίου της εστίας που συνέβαινε και στα κινητά των συμφοιτητών που διακινούνταν τα σχετικά βίντεο. Τα περιστατικά έμφυλης βίας, ψυχολογικής ή σωματικής, όσες φορές και αν έφταναν στα αυτιά της διοίκησης, θεωρούνταν ήσσονος σημασίας ή ότι έβαζαν σε κίνδυνο την επαγγελματική ανέλιξη του φοιτητή, που τύχαινε να είναι μεγαλοαστικής καταγωγής. Η ταινία επιλέγει να τονίσει το προνόμιο, ταξικό και πατριαρχικό, της παρέας που συνέχισε ανενόχλητη την ανέλιξή της, με τον θύτη μάλιστα να βρίσκεται ένα βήμα πριν το γάμο. Κάπου εκεί «κλείνει και η ψαλίδα» για την Cassandra, που θέλει να τους ξεσκεπάσει με ένα καθηλωτικό φινάλε (αιματηρής και απόλυτης) δικαιοσύνης.
Nomadland
Τα απόνερα αυτής της δομικής κρίσης του συστήματος, σπρώχνουν την Fern μια μεσήλικη πρώην καθηγήτρια και αρκετούς άλλους ανθρώπους στην εσωτερική μετανάστευση. Στο αχανές τοπίο της Νεβάδα που παρεμβάλλονται μερικά τροχόσπιτα, δημιουργούνται κοινότητες νομάδων που αποφασίζουν να μείνουν στο δρόμο και να επιβιώσουν συλλογικά, κόντρα στο αδηφάγο πρότυπο ζωής και κατανάλωσης. Ούτως ή άλλως αυτή είναι η πολιτική σημειολογία της λέξης νομάς που προσομοιάζει με «εργατική αταξία», δηλαδή την άρνηση του εργάτη να ενταχθεί στο πλαίσιο παραγωγής, προσφέροντας την εργατική του δύναμη με σκοπό την παραγωγή υπεραξίας. Αντίθετα, την διασπείρει, όχι από οκνηρία αλλά από επιλογή, όπως η Fern δουλεύει στο εργοστάσιο της Amazon για τα προς το ζην. Παράτησε την πρότερη ζωή της και διανύει χιλιόμετρα, αφήνοντας πίσω της το τσαλακωμένο αμερικάνικο όνειρο, αφού το εργοστάσιο γύψου που δούλευε πτώχευσε και «εξαφάνισε» μαζί του όλη την τοπική κοινότητα, μέχρι και κυριολεκτικά τον ταχυδρομικό της κώδικα. Η Chloe Zao αναδεικνύει την κοινωνική αντίθεση μέσα από την κοινωνία των νομάδων, που αντιστέκεται στην αλλοτρίωση και τον ανταγωνισμό αλλά προωθεί την συντροφικότητα και την αλληλεγγύη. Υπολογίζεται ότι τουλάχιστον 20 εκατομμύρια Αμερικανοί μην μπορώντας να συντηρήσουν μια σταθερή στέγη επιλέγουν το τροχόσπιτο, επομένως αυτό αποτελεί μια ταξική λύση στο εντεινόμενο πρόβλημα στέγασης που αντιμετώπισαν οι ΗΠΑ, ιδιαίτερα μετά την κατάρρευση της «φούσκας» των στεγαστικών δανείων, από το 2008 και έπειτα.
Shiva Baby
Μια (μαύρη) κωμωδία που εκτυλίσσεται εξ’ ολοκλήρου σε ένα μνημόσυνο (shiva στα εβραϊκά), αυτό είναι με λίγα λόγια το μεγαλόπνοο project της πρώτης ταινίας της πρωτοεμφανιζόμενης Εmma Seligman. Ένα επιτυχημένο καστ ηθοποιών αναλαμβάνει να ενσαρκώσει μια στερεοτυπική εβραϊκή οικογένεια που συναντιέται επ’ αφορμής σε μια θρησκευτική, κοινωνική υποχρέωση πένθους. Η κεντρική πρωταγωνίστρια βιώνει το κοινωνικό άγχος του να αποδείξει την αξία της στα γηραιότερα μέλη με βάση τις κοινωνικά επιβεβλημένες νόρμες της, να συναντήσει την πρώην της αλλά και να αποφύγει τον sugar daddy της, όλα αυτά κάτω από το ξάγρυπνο βλέμμα της μητέρας της. Σεξουαλικότητα, dating apps, διαταραχές βάρους, τοξικές σχέσεις, χειριστικοί γονείς και συγγενείς, όλα αυτά σχολιάζονται κάτω από το μανδύα του καθωσπρεπισμού και των συμβάσεων που ορίζει ο πάντα αυστηρός εβραϊκός νόμος. Η σκηνοθεσία αποτυπώνει με τον καλύτερο τρόπο το άγχος, την νευρικότητα και την άβολη συμπεριφορά της πρωταγωνίστριας, που υποδύεται με άνεση η Rachel Sennott που ξεφεύγει από τα πλαίσια μιας ηρωίδας σε high school comedy πλαίσιο. Το Shiva Baby κατακρίνει όλη την ψευδεπίγραφη σοβαροφάνεια της παλαιότερης γενιάς που αρκείται στο να θεωρεί επιτυχημένο οτιδήποτε κάνει check στα δικά της κουτάκια, αδιαφορώντας για την ψυχική ισορροπία και την πραγματική ευτυχία.
Titane
Μια νεαρή γυναίκα που μένει έγκυος από ένα αυτοκίνητο, ένας μεσήλικας πυροσβέστης πρώην bodybuilder και μια σειρά αιματηρών φόνων αλληλοδιαπλέκονται με φρενήρη ρυθμό, βγαλμένο από trash ταινίες της δεκαετίας του ‘80. Σεξ και βία, φύλο και σώμα, επιθυμία και τραύμα, ακολουθούν την διαδικασία ενηλικίωσης της Αλεξία, που βγάζει τα προς το ζην χορεύοντας σε σόου με αυτοκίνητα. Το πρώτο μισό της ταινίας είναι μια κατάδυση στην σεξουαλική επιθυμία και την τοξική αρρενωπότητα ενώ το δεύτερο μέρος εστιάζει -μάλλον άκκεντρα- στο ζήτημα της οικογένειας με ένα μελοδραματικό τρόπο. Σε κάθε περίπτωση, είναι ενδιαφέρουσα η αλλαγή της ταυτότητας φύλου του πρωταγωνιστικού ρόλου προκειμένου να αποφευχθεί η σύλληψη για τους φόνους, που διατρέχει το σύνολο της ταινίας. Παράλληλα, εξερευνάται η έννοια της οικογένειας, της πατρότητας και της μητρότητας από διαφορετικές σκοπιές, καθώς η Αλεξία αντιμετωπίζει από την πρώτη στιγμή το βάρος του να αποκτάς παιδί, με μια άβολη σκηνή που μένει έγκυος από μια Κάντιλακ. Αρχικά η ταινία δίνει την εντύπωση ότι θα κινηθεί στα όρια του gory, soft porn και αυτό επιτυγχάνεται με την απότομη αλλαγή σεξουαλικά φορτισμένων σκηνών με σκηνές έντονου σωματικού πόνου. Έπειτα όμως αλλάζει τελείως το σκηνικό και το δεύτερο μέρος γίνεται συναισθηματικά φορτισμένο, μελοδραματικό και αργόσυρτο όσον αφορά την πλοκή.
Zola
Στην ταινία, η «Zola» είναι μία σερβιτόρα το πρωί / τα βράδια exotic dancer, η οποία δέχεται την πρόταση μίας άγνωστής της πελάτισσας στο diner που δουλεύει: να την ακολουθήσει στη Φλόριντα, να χορέψουν σ’ ένα δύο events σε strip clubs, να βγάλουν εύκολα χρήματα, να επιστρέψουν. Ουσιαστικά σ’ αυτό το ένα Σαββατοκύριακο θα συμβούν διάφορα ευτράπελα, που άλλωτε κωμικά και άλλωτε πραγματικά σκοτεινά, αναδεικνύουν το πόσο εύκολα μπορεί μια θηλυκότητα να βρεθεί μπλεγμένη σε ένα κύκλωμα sex trafficking. Με μια αισθητική που μοιάζει αρκετά με αυτή του Euphoria, στο επίκεντρο της ταινίας βρίσκονται ζητήματα όπως οι σχέσεις και η εκμετάλλευση, το σεξ και η συναίνεση, η σεξεργασία και το κύκλωμα trafficking. Με σαφείς επιρροές από ταινίες του Sean Baker (Tangerine, the Florida Project) αλλά και το προφανές κοινό θέμα με το Spring Breakers, η ταινία που και που χάνει τον ρυθμό της και βυθίζεται σε μια ματαιότητα, ακριβώς όπως και οι πρωταγωνίστριες στον trashy κόσμο των «εξοτικών χορών», που βρωμάνε εκμετάλλευση και βία.
Digger
Ο Νικήτας (Βαγγέλης Μουρίκης) είναι ένας πατέρας που έχει επιλέξει να ζει απομονωμένος σε μια αυτοσχέδια καλύβα στην ορεινή Χαλκιδική. Ο ακριτικός τρόπος ζωής του θα διαταραχτεί από την έλευση του γιου του, Γιάννη (Αργύρης Πανταζάρας), ο οποίος διεκδικεί μετά από χρόνια μια καλύτερη θέση στον ήλιο. Η μεταξύ τους συνύπαρξη έρχεται να γίνει ακόμα πιο δύσκολη, καθώς μια εταιρεία θέλει να εκμεταλλευτεί τον δασικό ιστό για την επέκταση των δραστηριοτήτων της και έτσι οι δυο άντρες βρίσκονται με αντικρουόμενα συμφέροντα.Είναι ενδιαφέρον το πόσος κινηματογραφικός χρόνος δίνεται προκειμένου να εκφραστούν και οι δυο απόψεις για την εκμετάλλευση του δάσους, με τον πατέρα να επιμένει σε μια πιο οικολογική, «συντηρητική» θέση και τον γιο να μιλά με όρους «εκσυγχρονισμού» και «προόδου», ουσιαστικά εξαγορασμένος από την αποζημίωση και πεισμένος να «ξεκολλήσει» από τον «βούρκο» της επαρχίας. Παράλληλα, καταγράφεται και ο διχασμός των συγχωριανών που είτε βλέπουν την αποζημίωση ως εισιτήριο διαφυγής από την αποπνικτική ζωή στην επαρχία είτε προσπαθούν να πείσουν τους υπόλοιπους να παλέψουν συλλογικά και να ανατρέψουν τα σχέδια της εταιρείας με υλικά και συγκεντρώσεις παρόμοιες με αυτές των #saveagrafa αλλά και κατά της Eldorado στις Σκουριές Χαλκιδικής στα χρόνια της «πράσινης» διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ.
4 Notable mentions:
- THE FRENCH DISPATCH- ΦΑΣΜΑΝΤΑΓΟΡΙΚΗ ΚΑΡΤ-ΠΟΣΤΑΛ ΣΤΗΝ ΓΑΛΛΙΑ
- ΠΡΑΣΙΝΗ ΘΑΛΑΣΣΑ- Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΙΑΣ ΑΜΝΗΣΙΑΚΗΣ ΜΑΓΕΙΡΙΣΣΑΣ
- ΠΑΡΑΛΛΗΛΕΣ ΜΗΤΕΡΕΣ- Η ΜΗΤΡΟΤΗΤΑ ΚΑΙ Η ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΟ ΠΡΟΣΚΗΝΙΟ
- BENEDETTA- ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΚΑΙ ΕΠΙΘΥΜΙΑ ΣΕ ΕΝΑ ΙΤΑΛΙΚΟ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ ΤΟΥ ΜΕΣΑΙΩΝΑ
